Ўқув қўлланма



Download 0,73 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/44
Sana06.07.2022
Hajmi0,73 Mb.
#744886
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   44
Bog'liq
4. Ўқув қўлланма

Химик нураш.
Нурашнинг бу тури асосан сув, ҳаво (СО
2
ва О
2
) ҳамда 
микроорганизмлар таъсирида кечади. Маълумки, барча тоғ жиснлари сув
таъсирида маълум миқдорда эрийди. Айниқса, сув таркибида эриган 
корбонат ангдрид миқдори кўпайса, бу жараён янда кучаяди. Эриган 
карбонат ангдрид эса, атмосфера ёғинлари таркибида кўпроқ учрайди, чунки 
қор ёмғир суви уни ҳаводан кўпроқ ютиб олади. Натижада атмосфера 
ёғинларининг тоғда эришидан ҳосил бўладиган карбон кислотаси
жинсларини эритувчанлик даражаси кескин ошади. Карбонат ангидритнинг 


20 
сувда эришидан ҳсил бўладиган карбон кислотаси силикатларни парчалаб, 
уларинг таркибидаги кремнозёмни хайдаб чиқаради, кислотанинг ўзи эса 
силикат металларига қўшилади ва улар билан биргаликда турли карбонат 
кислота тузларини ҳосил қилади, бу тузларнинг кўпчилиги ҳар ҳолда осон 
эрийди. Қийин эрийдиган монокорбонатлар (калций карбонат) карбон 
кислота 
иштирокида 
осон 
эрийдиган 
биокарбонатларга 
(калций 
гидрокарбонатга) ҳам айланди. Бундан ташқари, сув сувсиз минералларга 
қўшилиши ва уларни сувли минералларга айлантириши мумкин. Масалан 
қизил темиртошнинг лимонатга, ангдритнинг гипсга айланиши ушбу 
жараёнга мисол бўлади. Шундай қилиб химик нураш натижасида тоғ жинси 
таркибидаги дастлабки мураккаб минерллар, оддийроқ минералларга 
парчаланади (Келесник 1966). 
Биологик нураш.
Тирик организмларнинг тоғ жинсларига таъсири 
натижасида биологик нураш содир бўлади. Тоғ жинслари таркибидаги майда 
ёриқлар бўйлаб унган ўсимлик, бута баъзан арча каби тирик танали 
дарахтлар улғая бориб, ёриқларнинг кенгайишига, натижада тоғ 
жинсларининг парчаланишига сабабчи бўлса, иккинчидан тоғ жинсларининг 
таркибига таъсир этадиган эритмалар ажратиб чиқариб, уларни емиради, 
натижада тоғ жинслари кичик бўлакларга ажралиб, парчаланиб кетади. 
Умуман олганда нурашнинг барча турлари (физик, химик, биологик) 
бир-бири билан узвий алоқада бўлган ҳолда ва бир-бирларини 
ривожлантирадиган равишда кечади. 

Download 0,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   44




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish