Ўқув қўлланма

Сурилмаларнинг тузилиши 
Сурилма гарчанд бир бутун сурилувчан аралаш таркибли жинслар 
массасини ташкил этсада, шартли равишда қуйидаги қисмларга бўлинади: 

Сув ўтказмайдиган қатлам ёки сурилиш юзаси; 

Сурилмадан ажралиб қолган ёнбағр; 

Сурилма базаси ёки қуйи қисми; 

Сурилма супалари; 

Сурилган жинслар уюми ёки сурилма ўркачи; 

Сурилма боши; 

Сурилма тили. 
 
 

---

63 
Сурилмаларнинг олдини олиш ва унга қарши кураш чора-
тадбирлари 
Сурилмаларнинг олдини олиш ва унга қарши кураш чора-
тадбирларини икки гуруҳга бўлган ҳолда ўрганиш мумкин. 
2.
Профилактик ёки пассив ҳолатда. Бу жараён даврида қуйидаги 
ҳолатларга йўл қўймаслик мақсадга мувофиқдир: 

Сурилма юз бериши мумкин бўлган ён бағир бўйлаб грунт 
таркибида нам миқдорининг ошиб кетмаслигига эришиш; 

Сунъий суғориш жараёнини белгиланган қатъий тартиб асосида 
амалга ошириш; 

Маълум миқдорда детонация берувчи манбаъга айланадиган 
автомобил, темир йўл ва бошқа қурилиш ишларини режали тарзда олиб 
бориш; 

Сурилма юз бериши мумкин бўлган ён бағирнинг қуйи қисмини 
турли мақсад (қурилиш ишлари, канал ўтказиш ва ҳ) ларда тик 
кесишилишига йўл қўймаслик; 

Сурилма юз бериши мумкин бўлган ҳудудларда кон қазиш, 
портлатиш ишларини олиб боришга йўл қўймаслик. 
2. Асосий ёки фаол олиб бориладиган (сурилмага қарши) ишлар 
тартиби: 

Сурилмани келтириб чиқарувчи гидрологик оқимни хавфли 
майдондан четга буриб юбориш ва шу орқали грунтнинг бўкишига йўл 
қўймаслик; 

Сурилма юз бериши мумкин бўлган ён бағирнинг қуйи қисмида 
кўл, сув омбор, денгиз каби хавзалар бўлган тақдирда абразиянинг кучини 
қирқиш учун тўлқин ҳаракатини сусайтирувчи қурилмалар барпо этиш; 

---

64 

Грунтни бўкишидан ҳимоя қилиш мақсадида ён бағир бўйлаб зах 
қочирувчи дренажлар барпо этиш; 

Грунтнинг 
сирпанишига 
тўсқинлик 
қилувчи 
темир-бетон 
конструкцяли қурилмалар яратиш.