ЎҚув қЎлланма ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Давлат бошқаруви

1)
 
амалдор сидқидилдан адо этиши лозим бўлган хизмат мажбуриятлари; 
2)
мавқеига кўра бажарилиши лозим бўлган мажбуриятларига: оғир-босиқлик, одоблилик, иззатини 
билиш, одиллик, эвида бўлиш мажбуриятлари киради.
Қилмишлар ва ҳуқуқбузарликлар учун амалдор жавобгарликка тортилиши мумкин. Жавобгарлик 
(порахўрлик ва хизмат мавқеидан ғаразли мақсадларда фойдаланилган ҳолатларда) – жиноий, агар 
амалдор ўзи ишлаб турган муассасага моддий зарар етказган бўлса – молиявий, интизомий жавобгарликлар 
бўлиши мумкин. Интизомий жавобгарлик ҳолатида ишни паритет маъмурий комиссиялар кўриб чиқади, 
улар юқори турувчи органга тавсиянома тақдим этади. Агар бу орган интизомий жазо белгиласа буни 
асослаб бериши лозим.
Маҳаллий давлат хизмати. Францияда маҳаллий давлат хизмати 1983–1984 йиллларда давлат 
хизмати тўғрисидаги қонун қабул қилиниши билан яратилган эди, мазкур қонунларининг айрим бандлари 
кейингги йилларда ўзгартирилди ёки бекор қилинди. Агар 80-йилларнинг бошларига қадар маҳаллий 
жамоаларнинг хизматчилари ёллаш тизими шароитларида ишлаган бўлса юқорида тилга олинган қонунлар 
жорий этилгандан сўнг уларга лавозимда кўтарилиш тизими қўллана бошланди. Маҳаллий давлат хизматини 
марказий давлат хизматидан фарқловчи асосий жиҳат маҳаллий ҳокимият муассасаларига ва ҳокимият 
ижроия органларига лавозимлар яратиш ва уларни бекор қилиш, лавозимга тайинлаш, хизматчиларнинг 
касбий тайёргарлигини ташкил этиш, хизматда кўтариш, мартабалар бериш, хизматчиларни жазолаш ва 
ишдан бўшатиш борасидаги масалаларни ҳал қилишда муайян ҳуқуқлар берилганлигидадир.
Худди марказий давлат хизматида бўлганидек, маҳаллий давлат хизматининг амал қилиши бир қатор 
маслаҳат берувчи ва маъмурий органлар томонидан бошқариб борилади.
Маслаҳат берувчи органлар тизимига Маҳаллий давлат хизмати олий кенгаши бошчилик қилади. 
Ундаги ўринларнинг ярми (20 ўрин) коммуналар, департаментлар ва округлар вакилларига, қолган ярми 
маҳаллий давлат хизматчилари касаба уюшмаларининг вакилларига берилгандир. Бир ўрин бош вазир 
ёки маҳаллий жамоалар ишлари бўйича вазир вакилига тегишлидир. Шундай қилиб, Кенгашнинг умумий 
сони 41 кишини ташкил этади (бундан ташқари ҳар бир вакил икки ўринбосарга эга). Маҳаллий жамоалар 
вакили кенгаш раиси этиб тайинланади. Кенгашнинг ваколатлари 6 йил давомида амалда бўлади.
Маҳалий давлат хизматининг олий кенгаши ё маҳаллий жамоалар иши бўйича вазир сўровига кўра, 
ёхуд ўз ташаббуси билан маҳаллий давлат хизматига тегишли барча масалалар (шу жумладан, ҳукуматнинг 
қонун лойиҳалари ва фармонлари лойиҳалари) бўйича ўз мулоҳазаларини баён қилади. У меъёрий 
ҳужжатлар тайёрлашга нисбатан таклифлар киритиши мумкин. У шунингдек, тадқиқот ишларини олиб 
боради ва статистик маълумотлар йиғади.
Маҳаллий давлат хизмати тизимида шунингдек, Паритет маъмурий комиссиялар, Паритет техник 
қўмиталар ва Гигиена ва хавфсизлик бўйича қўмиталар мавжуд. Булар маъмурият ва ходимларнинг 
V БОБ. ДАВЛАТ ХИЗМАТИ СО
ҲАСИДА ХОРИЖИЙ ТАЖРИБА

---

109
ДАВЛАТ ХИЗМАТИ
вакилларидан 6 йил муддатга тузилади. Уларнинг функциялари марказий давлат хизматидаги тегишли 
муассасалар функцияларига ўхшашдир.
Маҳаллий давлат хизмати тизимининг амал қилишини таъминлашда етакчи рол Давлат ҳудудий 
хизматининг миллий марказига тегишлидир. Марказга Маъмурий кенгаш раҳбарлик қилади. У давлат 
хизмати маҳаллий ходимлари миқдорий таркибига мос равишда сайланадиган маҳаллий жамоалар 
(коммуналар, департаментлар ва округлар) вакиллари ҳамда маҳаллий хизматчилар касаба ташкилотлари 
вакилларидан тенг сонли миқдорда тузилади. Кенгаш ўз таркибидан президент ва икки президент 
ўринбосарларини сайлайди. Кенгаш ўз йиғилишларини йилига камида уч марта ўтказади.
Давлат ҳудудий хизматининг миллий маркази маҳаллий давлат хизматчилари касбий уюшмаларининг 
асосий йўналишларини белгилайди: давлат хизмати тизимида лавозимларни эгаллаш учун ўзлаштирилиши 
зарур бўлган таълим дастурларини тасдиқлайди; бўш лавозимларни эгаллаш учун танловлар ташкил 
этади; хизмат бўйича кўтарилиш, янги мартаба ёки янги лавозимга эга бўлиш учун касбий таълимлар 
ва имтиҳонлар ташкил этади; бўш ўринлар ва янги ташкил этилаётган лавозимлар тўғрисида ахборот 
тарқатади; таълим муаммоларига тегишли барча тадқиқотларда иштирок этади. Миллий марказ 
маблағларининг асосий манбаи маҳаллий жамоалар ва муассасалар тўлайдиган (хизматчилар умумий 
маошининг 1%ига қадар) бадаллардир. Миллий марказ маъмурий кенгашига касбий таълимга тегишли 
барча масалаларда Йўналтириш бўйича кенгаш ёрдам кўрсатади. Маъмурий кенгаш кўрсатмаларига 
мувофиқ Йўналтириш бўйича кенгаш ҳар йили таълим дастури лойиҳаларини, шу жумладан ўқитишнинг 
аниқ режаларини ишлаб чиқади. 
Миллий марказ департаментлар даражасида таълим дастурларини амалга оширадиган 28 та 
департаментлараро ва ҳудудий шўъбаларга (“делегацияларга”) эга. Бунда уларга йўналтириш бўйича 
ҳудудий кенгашлар ёрдам беради.
Йўналтириш бўйича (марказий ва маҳаллий) кенгашлар маҳаллий жамоалар хизматчилари 
вакилларидан тузилади. Уларни шакллантиришда Маъмурий кенгаш, касаба уюшмалари ва бошқарув 
марказлари иштирок этади.
Бошқарув марказлари ҳар бир департаментда мавжуд ва давлат маъмурий муассасаларини намоён 
этади. Булар паритет маъмурий комиссиялар ва интизом кенгашлари ишини мувофиқлаштиради, зарурий 
ҳужжатларни ишлаб чиқади, танловлар ва бошқаларни ташкил этишда иштирок этади.
Давлат ва маҳаллий жамоалар хизматчиларининг Умумий уставида кўзда тутилган ҳуқуқлар ва 
мажбуриятлар тўғрисидаги барча қоидалар, умуман олганда маҳаллий давлат хизматчиларига ҳам 
тегишлидир. Бироқ уларнинг ҳуқуқий мақомида айрим ўзига хосликлар мавжуд. Масалан, маҳаллий 
жамоалар хизматчилари (мансабдор кадрлар ёки мансабдор шахслар деб аталган ҳолда) икки корпусга: 
маҳаллий маъмурларга ва маҳаллий атташеларга бўлинади.