Ўқув фанининг долзарблиги ва олий касбий таълимдаги ўрни

Monetar siyosat va pullarni nima sababdan o‘rganamiz? 
Pul yoki pul massasi- tovar va xizmatlarga cheklovlarsiz ayirbosh qilinadigan, 
qarz majburiyatlarini qoplashda qo‘llaniladigan umumiy qabul qilingan to‘lov 
vositasi. Pul massasining hajmi ko‘pchilik iqtisodiy ko‘rsatkichlar bilan bog‘liq 
hamda har birimizning va umumiy iqtisodiyotning farovonligida aks etadii. 
Fanning ikkita yakunlovchi qismi iqtisodiyotda pullarning rolini o‘rganishga 
bag‘ishlangan. 
Pul va iqtisodiy sikllar 
1981-1982 yillarda AQShda jami tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish hajmi keskin 
kamaydi, ishsizlik hamji esa (mavjud bo‘lgan ishchi kuchiga ishsizlar sonining nisbati 
foizda) 10 % gacha o‘sdi. 1982 yilda iqtisodiyotda tez o‘sish boshlandi va 1989 yilga 
kelib ishsizlik hajmi 5%gacha kamaydi. 1990 yilda sakkiz yillik iqtisodiy o‘sish davri 
tugadi va ishsizlik soni yana 7% gacha o‘sdi. 1991 yilda AQSh tarixida eng uzun bo‘lgan 
jonlanish davri bo‘lib, ishsizlik ko‘rsatkichi 4% gacha pasaydi. 2001 yilning martida 
iqtisodiyotda faollikning pasayish davri boshlandi va ishsizlikning hajmi 6%gacha 
ko‘tarildi. Ishsizlik darajasi 4,4% gacha pasayish orqali iqtisodiyot 2001 yil noyabr 
oyidan boshlab tiklanishni boshladi. 2007 yil dekabr oyidan boshlab iqtisodiyot 
retsessiya holatiga tushdi va 2009 yil iyun oyida iqtisodiyot sekinlik bilan tiklanishdan 
oldin ishsizlik darajasi 10%dan oshib ketdi. Nima sababdan AQSh iqtisodiyoti shunday 
keskin o‘zgarishlarni boshdan kechirdi? Faktlar shundan dalolat beradiki, iqtisodiyotda 
tovar va xizmatlar hajmining kamayishi yoki ortishi orqali pullar iqtisodiy tsikllarini 
shakllantirishda 
asosiy 
rolni 
o‘ynaydi. Iqtisodiy tsikllar har birimizning 
farovonligimizga ta‘sir ko‘rsatadi. Masalan, ishlab chiqarish oshsa, ish topish oson 
bo‘ladi, aksincha, ishlab chiqarish pasaysa, ish topish qiyinlashishi mumkin. 3-rasmdagi 
grafik 1950 yildan 2011 yillar oralig‘ida pul massasining o‘sishi dinamikasi ko‘rsatilgan. 
Shtrixlangan ma‘lumotlar tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish hajmini tushishiga to‘g‘ri 
kelib, retsessiya holatini ko‘rsatadi. Ko‘rishimiz mumkinki, pul massasining o‘sishi 
iqtisodiy tsikllarni xarakatga keltiruvchi kuch ekanligi retsessiya sodir bo‘lishidan oldin 
pul massasi kamayganligida ko‘ringandir. Lekin xar bir pul massasining pasayish davri 
iqtisodiy tushish davri bilan mos kelmagan. Ushbu fanda pul va monetar siyosat qanday 

---

qilib iqtisodiyotga ta‘sir qilishi mumkinligini tadqiq qilamiz, shuningdek, pul miqdori 
va monetar siyosatdagi o‘zgarishlar yalpi iqtisodiy faoliyat va inflyatsiyaga bog‘liqligini 
ko‘rsatuvchi monetar nazariyani o‘rganamiz.