Ўқув фанининг долзарблиги ва олий касбий таълимдаги ўрни

 
 
 
Nazorat uchun savollar: 
1. O’zbekiston Respublikasi pul tizimi elementlarini yoriting? 
2. O’zbekiston Respublikasi pul tizimining rivojlanish bosqichlarini ochib bering?. 

---

3. Sobiq Sovet ittifoqi davlatlari valyutalari haqida ma’lumot bering?.
 

---

6-mavzu. Inflyatsiya va unga qarshi kurashish yo’llari 
 
R E J A: 
6.1. 
Inflyatsiya tushunchasining mazmuni. Inflyatsiyani yuzaga keltiruvchi sabablar.
 
6.2.
Inflyatsiyaning turlari haqida tushuncha.
 
6.3.
Inflyatsiya manbalari. Inflyatsiya va ishsizlik
 
6.4. 
Inflyatsiya va davlat budjeti. 
 
 
Tayanch iboralar:
Inflyatsiya, ishsizlik, davlat budjeti,pulni xarid quvvati, baholarni o’sishi, pul miqdorini o’sishi, 
talab, taklif, sokin, iqtisodiy oqibatlar. 
 
Inflyatsiya tushunchasining mazmuni. Inflyatsiyani yuzaga keltiruvchi sabablar. 
Inflyatsiya XVIII asrning o’rtalirida muomalaga ta’minlanmagan juda ko’p miqdorda pul chiqarishi natijasida pul 
tizimidagi inqiroz holat asosida yuzaga chiqqan. Inflyatsiya (lotincha «inflation» so’zidan olingan va shishish, ko’pchish, 
ko’tarilish ma’nosini anglatadi) o’z mohiyatiga asosan pulning qadrsizlanishi, tovar va xizmatlarga bo’lgan baholarning 
muntazam ravishda oshib borishi jarayonini anglatadi. Shuni ta’kidlash lozimki, rivojlangan mamlakatlar tajribasi 
inflyatsiya nisbatan me’yor darajasidagi pul massasi holatida ham yuzaga chiqishi mumkin.Hozirgi zamon inflyatsiyasi 
nafaqat tovarlar va xizmatlarga bo’lgan baholarni muntazam o’sishi natijasida pulning sotib olish qobiliyatini pasayishi 
bilan bir qatorda ishlab chiqarish jarayonidagi nomutanosiblik, pul muomalasi, moliya hamda kredit sohasidagi salbiy 
omillar Bilan tasniflanadi. Inflyatsiyaning yuzaga chiqishining asosiy sabablari bo’lib iqtisodiyot tarmoqlari, jamg’arma 
va iste’mol, talab va taklif, davlat daromadlari va xarajatlari, xo’jaliklarning pul massasi va unga bo’lgan talabi o’rtasidagi 
mutanosiblik hamda markaziy bankning kredit ekspansiyasi hisoblanadi. Ushbu ta’kidlab o’tgan omillar o’z mohiyatiga 
asosan inflyatsiyaga, uning darajasiga turlicha ta’sir etishi mumkin. 
Xalqaro amaliyotda inflyatsiyaning narxlarini o’sishi, ya’ni pullarning miqdori o’sishi jixatidan asosan uch shaklini 
ajratiladi: 
1. Sokin
(polzuchaya, umerennaya) inflyatsiya. Ushbu inflyatsiya iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda mavjud bo’lib, 
ushbu holatda mahsulotlar, bajariladigan ishlar va ko’rsatiladigan xizmatlarga bo’lgan narx-navolar yiliga o’rtacha 3% 
dan 10% gacha oshishi mumkin. Bu mamlakatlarda muomaladagi pul massasi saqlanib turadi va milliy pul birligining 
xarid qilish qobiliyati saqlanib turadi. 
2. Shiddatli
(galopiruyushaya) inflyatsiya. Ushbu inflyatsiya iqtisodiy rivojlanayotgan mamlakatlarda mavjud bo’lib, 
ushbu holatda mahsulotlar, bajariladigan ishlar va ko’rsatiladigan xizmatlarga bo’lgan narx-navolar yiliga o’rtacha 10% 

---

dan 100% gacha ba’zi holatlarda 200% gacha oshishi mumukin. Buning natijasida muomaladagi pul massasi ko’payadi 
va milliy pul birliginng xarid qilish qobiliyati tushadi. Mamlakat aholisi o’rtasida pulning moddiylashtirish, ya’ni milliy 
pul birligini jamg’arishi emas, balki oltin, ko’chmas mulk holatida jamg’arishi jarayoni kuchayadi.