ЎҚув адабиёти овқатланиш

Афлатоксинлар ва афлатоксикозлар. A. flavus оиласига кирувчи микроскопик замбуруғлар ва бошқа аспергиллалар крахмалли бошоқли
ўсимликлар (жўхори, буғдой, сорго, сули, ёсмиқ, тариқ ва шоли), соя донларида, ёнғоқларда, зираворларда, ерёнғоқда ва ёғ олинувчи экинларда В₁, В₂, G₁, G₂ турига оид афлатоксинларни пайдо қилади. Ўсимликларда замбуруғларнинг мавжудлиги ҳар доим ҳам токсинларнинг юқори концентрацияси билан боғлиқ бўлавермайди – токсинлар пайдо бўлиши учун қулай шароитлар яратилиши лозим. Бошоқли ўсимликлар донининг намлиги 18 % ни ташкил этиши (сув фаоллиги бўйича 0,85), соя донларида – 15 % ва ерёнғоқда – 8 ... 9 % бўлиши токсинлар шаклланиши учун оптимал ҳисобланади. Токсин маҳсулотининг ҳарорат оптимуми 24 ... 35 ºС ни ташкил этади. Ҳарорат оптимуми шароитида токсин маҳсули 24 соатгача давом этади ва унинг биологик аҳамиятли концентрацияси бир неча кун давомида яратилади. Маҳсулотнинг намлиги 30 % дан ортиқ бўлганида, шунингдек, ҳарорат 12 ºС даражадан паст ва 42 ºС дан юқори бўлганида токсин пайдо бўлиши тўхтайди.
Ифлосланган емлар орқали қишлоқ хўжалиги жониворларининг организмига тушган В турига оид афлатоксинлар худди шунга ўхшаш М туридаги бирикмаларга эврилади, улар эса ички муҳитда тўпланади ва сут билан бирга ажралиб чиқади. Сут билан бирга ажралиб чиқадиган М₁ афлатоксинининг миқдори ем билан тушган В туридаги афлатоксинларнинг жами миқдорини ўртача 1 ... 2 % ини ташкил этади.
Афлатоксинлар инсон организмида моноксигеназ тизимнинг иккиламчи метаболитлари (шу жумладан, М₁ афлотоксини ва эпоксид бирикмалар)ни ҳосил қилувчи ҳужайраларичи гидроксидланишига дучор қилинади. Тикланган глутатион билан конъюгациялаш ва витамин- антиоксидантлар (ретинол, аскорбат кислотаси ва токоферол) билан ўзаро таъсирга киришиш ҳам мансуб бўлган ҳужайралар муҳофазаси етарли бўлмаганида, боғланмаган иккиламчи электрофил маҳсулотлар оқсилли ва нуклеинли бирикмаларни шикастлаб, организм сенсибилизациясини пайдо қилишга, мембраналар функциясини бузишга, наслий ахборотни шикастлашга ва канцерогенезни чақиришга қодир бўлишади. Афлатоксин В₁ энг юқори заҳарлиликка эгадир.
Афлатоксикоз овқат заҳарланишларига киради ва икки ҳил: ўткир интоксикация ва сурункали субклиник заҳарланиш кўринишларида намоён бўлади _.