Utepbergenov Farxad

Etnogenez va etnik tarixi. 

 Bu borada tub asholini qadimiy wzaro aloqalargina emas, ularning qwshni 

wlkalar, xususan Wrta Osiё, Markaziy va Sharqiy Osiё shududlarida yashovchi 

asholi bilan etnik madaniyati munosabatlarini wrganish katta ashamiyat kasb etadi. 

XX asrning 80-yiliga kelib Shimoliy Osiёdagi 25 mln. kishidan faqat 1 mln.ga 

yaqini tub asholi vakillaridir. Buryatlar 353 ming, ёqutlar 328 ming, tuvaliklar 166 

ming, Sibir tatarlari 100 ming, xakaslar 71 ming, oltoyliklar 60 ming kishidan 

iborat. Mavjud 24 ta xalqlardan qolganlari «Shimoliy Osiёning kam sonli asholisi» 

150 ming kishidan iborat. Ular orasida nenetslar 29 ming, evenklar 28 ming, 

xantilar 21 ming, chukchalar 14 ming, evenlar 12 ming, nanaylar 10 ming, 

mansilar 7,7 ming, koryaklar 7,9 ming kishidan iborat. 

 

Sibirning bazi asholi gurushlari aleut, entsalar, orokilar bir necha yuz 

kishidan iborat. Keyingi davrda Sibirdagi tub asholi orasida wz ona tilini 

biladiganlar soni kamayib bormoqda. 

 

Sibir xalqlari: oltoy til oilasining tungus gurushlariga oid. 

 

Turk tillariga Sibirning oltoy-sayan xalqlari: - oltoyliklar, tuvaliklar, 

xakaslar, shorlar, chulimlar, karagaslar va tofalarlar; G’arbiy Sibirning - 

tobolliklar, tatarlar, barabinlar, tomlik tatarlar va boshqalar. Shimoliy Sharqda 

ёqut va dolganlar. 

 

Mwg’ul tillarida: asosan buryatlar swzlashadilar. 

 

Tungus tillarida - evenklar, evenlar, nanaylar (goldlar) ulchalar, xeshdallar, 

Ussuriya wlkasida orochi va udegeylar, Saxalinda orokilar yashashadi.