Устама сарфлар ҳисоби

Устама харажатларни тақсимлашнинг ягона (умумзавод) ва алоҳида (цех) ставкалари

ИУХни тақсимлашнинг ягона ставкасидан умуман корхона учун фойдаланилади. Масалан, маълум даврда устама сарфлар 100000 сўмни ташкил қилган, 50000 соат иш қилинган бўлса, у ҳолда устама сарфларни тақсимлаш ставкаси 100000 сўм/ 50000 меҳнат соати = 2 сўм меҳнат соатни ташкил қилади. Устама сарфлар шу ставка бўйича маҳсулотга тегишлидир. Масалан, маҳсулотни тайёрлаш 18 соат асосий меҳнатни талаб қилади, бунда устама харажатларнинг 36 сўм (18 соат х 2 сўм/меҳнат-соат) маҳсулотга тегишли бўлади.

Агар ишлаб чиқариш бир неча бўлинмада амалга оширилган бўлса, у ҳолда ИУХни тақсимлашнинг алоҳида ставкаларидан фойдаланиш мақсадга мувофиқ бўлади.

Масалан, маҳсулот ишлаб чиқариш учун асосий бўлинмада 10 соат , Б бўлинмасида 5 соат ва В бўлинмасида 3 соат асосий меҳнат талаб қилинди. Бу ҳолда устама харажатларнинг 33 сўм миқдори маҳсулотга ўтказилади (10 соат х0,4 сўм/меҳнат-соати + 5 соат х 4 сўм/меҳнат-соати + 3 соат. х 3 сўм/меҳнат-соати)

	А бўлим	Б бўлим	В бўлим	Жами
Устама харажатлар, сўм	10000	60000	30000	100000
Меҳнат - соати	25000	15000	10000	50000
ИУХ ставкаси меҳнат-соатга	0,4	4	3	2

Устама харажатларни тақсимлашнинг режа ставкасидан фойдаланиш

Устама харажатларни амалдаги миқдорига асосланиб тақсимлаш ставкасини ҳисоблаш кўпинча бир қанча муаммони келтириб чикаради:

• буюртмаларнинг таннархини ҳисоблаш ҳисобот даври тугагунча кечиктирилиши лозим, чунки устама харажатлар ва ишлаб чиқариш ҳажмини бундан олдин ҳисоблаб бўлмайди;
• устама харажатлар ҳам, ишлаб чиқариш фаолияти ҳам ой сайин ўзгаради ва устама харажатларни тақсимлаш ставкаларининг кўп даражада ўзгаришига олиб келади.