Usmanova N. Yu. Iqtisodiyot va moliyaviy menejment

 
Nazorat savollari: 
1.
Fan-texnika taraqqiyotining mohiyati va ahamiyati nimalardan iborat? 
2.
Texnika va texnologiyaning tavsifi va uning turlarini ko`rsatib bering? 
3.
Fan-texnika taraqqiyotining asosiy yo`nalishlarini sanab o`ting? 
4.
Yangi texnikani ishlab chiqarishga joriy etishning iqtisodiy samaradorligini 
aniqlashning qanday usullari mavjud? 

---

51 
V BOB.
SANOAT ISHLAB CHIQARISHINING ASOSIY FONDLARI VA ISHLAB 
CHIQARISH QUVVATLARI
 
Reja: 
5.1. Asosiy fondlarning iqtisodiy mohiyati va ahamiyati, tarkibi va tuzilishi
5.2. Asosiy fondlarni baholash usullari 
5.3. Asosiy fondlarning eskirishi va amortizatsiyasi
5.4. Asosiy fondlardan foydalanish ko`rsatkichlari. 
5.5. Ishlab chiqarish quvvatini hisoblash usullari. 
5.6. Ishlab chiqarish quvvatidan foydalanishniyaxshilash yo`llari
Tayanch iboralar: 
asosiy fondlar, amortizatsiya, amortizatsiya normasi, 
amortizatsiya ajratmasi, modernizatsiya, jismoniy eskirish, ma`naviy eskirish, 
ishlab chiqarish quvvati 
 
5.1. Asosiy fondlarning iqtisodiy mohiyati va ahamiyati, tarkibi va tuzilishi 
Zamonaviy iqtisodiyot fani 
asosiy fondlarni
ma`lum bir iste`mol qiymati 
ko`rinishida ijtimoiy mehnat asosida yaratiluvchi, ishlab chiqarishning moddiy-
buyumlashgan material omillari qatoriga kiritadi. Hozirgi bozor sharoitlarida 
korxona kuchi va vositalari yordamida yaratilgan asosiy fondlar ishlab chiqarish 
quvvatlarini shakllantirish va ulardan foydalanishga faol ravishda ta`sir 
ko`rsatuvchi mulk hisoblanadi. Butun xalq xo`jaligi miqyosida asosiy fondlar 
mamlakatning milliy boyligini tashkil qiladi.
 
Asosiy fondlar 
korxona ishlab chiqarish vositalarining bir qismi bo`lib, 
ishlab chiqarish jarayonida uzoq vaqt ishtirok etada va o`zining natural-moddiy 
holatini yo`qotmaydi hamda o`z qiymatini tayyorlanayotgan mahsulotlarga 
qismlab o`tqazib beradi. Asosiy fondlar qiymatini tayyorlanayotgan mahsulotga 
o`tkazish jarayoni amortzitsiya deb, ushbu jarayonda to`plangan mablag`lar esa 
amortizatsiya ajratmalari deb ataladi. 

---

52 
Iqtisodiy maqsadlariga ko`ra, asosiy fondlar ishlab chiqarish va noishlab 
chiqarish fondlariga taqsimlanadi. Ishlab chiqarish asosiy fondlari o`z mohiyatiga 
ko`ra, korxonaning ishlab chiqarish potentsialini tashkil qilib, ularning tarkibiga 
quyidagilar kiradi: 
*
ishlab chiqarish binolari va inshoatlari; 
*
uzatish qurilmalari; 
*
quvvat mashinalari va uskunalari; 
*
ishchi mashinalar va uskunalar; 
*
transport vositalari; 
*
o`lchov va tartibga solish asboblari va qurilmalari; 
*
foydalanish muddati bir yildan kam bo`lmagan va qonunchilikda belgilab 
qo`yilgan qiymatlardagi asboblar va ishlab chiqarish inventari. 
Asosiy ishlab chiqarish fondlari ishlab chiqarishda band bo`lgan barcha 
mutaxassis va xodimlar soni bilan birgalikda,