Usmanova N. Yu. Iqtisodiyot va moliyaviy menejment

 
4.2. Fan-texnika taraqqiyotining asosiy yo`nalishlari 
Bozor iqtisodiyotiga o`tish sharoitida fan-texnika taraqqiyotining uchta 
asosiy yo`nalishidan foydalanish mumkin: 
✓
an`anaviy yo`nalish; 
✓
zamonaviy yo`nalish; 
✓
istiqbolli, ustuvorlik yo`nalishlar. 
An`anaviy 
yo`nalishga 
elektrlashtirish, 
mexanizatsiyalash, 
qisman 
avtomatlashtirish, kimyolashtirish kiradi. 

---

43 
Zamonaviy yo`nalishga elektronizatsiyalash, kompleks mexanizatsiyalash, 
kompleks 
avtomatlashtirish 
(robotlashtirish, 
kompyuterlashtirish), 
atom 
energetikasini jadal rivojlantirish, yangi materiallarni ishlab chiqarish va ularga 
ishlov berish, hozirgi davr talabiga javob beradigan texnologiyalarni qo`llash, 
undan foydalanishda texnologiyaning ekologiyaga salbiy ta`sirini kamaytirish, 
imkoni bo`lsa butunlay yo`qotish yo`llari kiradi. 
Afzallik, ustuvor yo`nalishlarga quyidagilar kiradi:
➢
elektronizatsiyalash, biotexnologiyani keng joriy etish, iqtisodiy 
informatikani ko`paytirib, rivojlantirib, ishlab chiqarishni to`la axborotlashtirish, 
fundamental fanlar bo`yicha izlanishlarni kuchaytirish;
➢
yangi, ilg`or (progressiv) texnologiyalarni joriy etish; 
➢
texnika va texnologiya, elektr energiyasi va yoqilg`ilarning, xom ashyo 
va materiallarning eng yangi turlarini yaratish; 
➢
mavjud mashina va mexanizmlarni, asbob-uskuna hamda jihozlarni 
modernizatsiyalash kiradi. 
Bozor iqtisodiyotiga
kirib borish munosabati bilan ilm-fan sohasiga juda 
ko`p atamalar (terminlar), tushunchalar kirib kelmoqda. Masalan, «Nou-xau», 
innovatsiya, lizing, texnopolis, venchur, injinering, tender va h.k. 
«Nou-xau» – bu texnik, tashkiliy-iqtisodiy, tijorat bilimlari va tajribaning 
yig`indisi bo`lib, almashish predmeti hisoblanadi. «Nou-xau» tipidagi axborot 
(informatsiya) raqobatli ishlab chiqarishning, savdoning omili sifatida ro`y berishi 
mumkin. «Nou-xau»ning eng xarakterli, tavsifiy tomoni – bu texnik bilimlarning 
yangiligida va aniq ishlab chiqarish va tijorat vazifalarini bajarish uchun 
foydaliligidadir. Uni amalga oshirishda shartnoma tuziladi: har xil chizmalar, 
loyihalar, smeta (bo`ladigan kirim-chiqim hisobi), texkartalar, metodikalar (biror 
narsaga o`rgatish usullari), formulalar (shartli belgilar bilan ifodalangan matematik 
miqdorlar), texnik ma`lumotlar va h.k. tanishtiriladi. Eksporter bu ma`lumotlarni 
etqazib beradi, importer esa qabul qilib oladi. 
Innovatsiya
– iqtisodiyotga mablag` solish jarayoni. Yangilikni joriy etish: 
birinchidan, texnika va texnologiya avlodlarini almashtirishni ta`minlash uchun 

---

44 
iqtisodiyotga sarflangan mablag`lar bo`lsa; ikkinchidan esa, ilmiy-texnika 
taraqqiyoti yutuqlari natijalari bo`lgan yangi texnika va texnologiya. 
Ixtirochilikning rivojlanishi, biror yo`nalishdagi yirik ixtiro va kashfiyotlar 
maydonga kelishi innovatsiyaning muhim omillari hisoblanadi. 
Lizing
– mashina, asbob-uskuna, transport vositalari, ishlab chiqarish 
inshootlarini uzoq muddatli ijaraga olish; uzoq muddat foydalaniladigan tovarlar 
eksportini kreditlash shakllaridan biri. Lizingning asosan moliyaviy va oddiy turi 
mavjud.