Uslubiy majmua

 
Informatsion texnologiyalar - estetik tarbiyaning global vositasi. 
Bir paytlar tabiiy va 
texnika bo‗yicha mutaxassislar tayyorlaydigan oliy ta‘lim muassasalari talabalariga ―Sizning 
ideallaringiz asosan qaysi sohalarda aks etadi?‖, degan savolga ularning ko‗pchiligi san‘at, 

---

220 
adabiyot va ma‘rifat sohasida ko‗proq aks etadi, degan javob berishgani ham fikrlarimizni 
isbotlaydi.
Biroq, endilikda estetik tarbiyaning shunday vositalari mavjudki, uning ma‘naviy 
jarayonlarga ko‗rsatayotgan global ta‘siriga befarq bo‗lish aslo mumkin emas. Ana shunday 
ta‘sirlardan biri - bu elektron axborot vositalardir. Bu borada ―YUksak ma‘naviyat – engilmas 
kuch‖ asarida qayd etib o‗tilganidek, ―Bugungi kunda ular bir vaqtning o‗zida ham axborot 
maydoni, ham ijtimoiy-siyosiy, ma‘naviy-ma‘rifiy minbar, shu bilan birga, insonga madaniy, 
badiiy-estetik oziq beradigan va hordiq chiqaradigan makon vazifasini bajarmoqda‖.
Biroq, elektron axborot vositalari qanday xususiyatga egaki, uning ta‘sir doirasi bunchalik 
tez yoyilmoqda? Bu borada mutaxassislarning fikriga ko‗ra, avvalo:
 
narxining arzonligi
;
 
asosiy 
mahsulot – bilim, axborot, moda va imidj;
 
yangi iqtisodiyot - u axborotga ega bo„lishni 
xoxlaydigan odamlarga imtiyoz bag„ishlaydi;
- 
chinakam global xarakterga ega ekanligi. 
Estetik tarbiya ma‘naviy tarbiyaning ajralmas qismi sifatida inson ma‘naviy va jismoniy 
olamining uyg‗un tarzda rivojlanishiga ulkan xissa qo‗shadi. Estetik tarbiyada insonning tashqi 
ko‗rinishi, uning jamoat orasida o‗zini tutishi, jismoniy baquvvat bo‗lishi ham katta ahamiyatga 
ega. SHubhasiz, yuksak did ma‘lum darajada kishining estetik tarbiya ko‗rganidan dalolat 
beradi.
2. ―Ommaviy madaniyat‖ aksariyat xollarda haqiqat, go‗zallik, ezgulik singari muqaddas 
tushunchalarni umumiste‘molchilik ehtiyoji bilan bog‗lab, iste‘mol va tovar sifatida haridorgir 
bo‗lishiga qaratilgan maqsadni targ‗ib qiladi. Bu esa pirovardida ―bozor adabiyoti‖, ―bozor 
san‘ati‖ degan ma‘naviyatga tahdid soluvchi hodisalarning ―gullab-yashnashi‖ uchun imkon 
yaratadi. Bugun turli arzonbaho ishqiy yoki detektiv sarguzashtlarning bozori chaqqon. Didsiz, 
saviyasiz, ―millati‖ning tayini yo‗q ―badiiy‖ filmlar ham ko‗payib ketgan. ―Bozor san‘ati‖ 
deganda, birinchi navbatda, anna shunaqa filmlar va bayram sahnalarida qarsillatib aytiladigan 
yangroq ashulalar esga tushadi.
―Ommaviy madaniyat‖ning illat sifatida namoyon bo‗lishi:
1.―Ommaviy madaniyat‖ namoyondalarining 
amallari o‗zlari uchun har taraflama 
manfaatdorlikka asoslangan: ular ―noyob san‘at‖ namunalari-g‗oyalarini nafaqat targ‗ib qiladi, 
balki pullaydi ham. 
2.Faqat bugunni, yana ham aniqrog‗i hozirni ko‗radi va tan oladi. 
3.Umuminsoniy madaniyatni bo‗ysindirish va o‗z ta‘sir doirasiga tortish kabi tuban maqsadlarni 
amalga oshirishga harakat qiladi.
4.U odamzodning fikrlashiga tish-tirnog‗i bilan qarshi. Andozalashgan axborot-u mahsulotlar 
qurshovida qolgan odamlarning o‗zi ham bora-bora bir o‗lchamga tushadi: hammaning yurish-
turishi, o‗y-kechinmasi, fikrlash tarzi, bari bir xil. 
5.SHaxsning ijtimoiylashuviga imkon bermaydi. U voqea jarayonlarga loqayd, befarq avlodni 
shakllantiradi. 
6.―Ommaviy madaniyat‖ o‗z navbatida mafkuraviy, informatsion, iqtisodiy qadriyatlardan 
foydalangan xolda ―ma‘rifatparast‖lik g‗oyalari asosida o‗ziga xos muomala va muloqot 
madaniyatini ham targ‗ib qiladi. Buni biz bugungi kunda yoshlar orasida ko‗rishishdagi ―boshni 
boshqa suqishtirish‖, imo-ishora, o‗zaro muloqotning ―kurakda turmaydigan so‗zlar‖ga 
tayanilishi orqali ko‗rib guvohi bo‗lmoqdamiz. 
―Ommaviy madaniyat‖ning asl maqsadi har kuyga solish mumkin bo‗lgan olomonni 
shakllantirish bo‗lgani bois, u ma‘naviy oziq beradigan, badiiy yuksak, o‗quvchini mushohadaga 
undab, tasavvur olamini kengayishiga xizmat qiladigan asarlarni yaqiniga yo‗latmaydi. SHuning 
uchun ―ommaviy madaniyat‖ namunalari badiiy-estetik qimmatga ega emas. 
3.Milliy ma‘naviyatga ta‘sir o‗tkazuvchi tashqi tahdidlar ayni paytda estetik tarbiya 
jarayoniga ham sezilarli ta‘sir ko‗rsatmoqda. Ta‘kidlash o‗rinliki, estetika niqobi ostida turli xil 
ko‗rinishdagi ―sog‗lom turmush tarzi targ‗ibotchilari‖, ―ko‗ngilochar‖ va ―musaffo tuyg‗u‖ 
baxsh etuvchi saytlar talaygina. Eng dahshatlisi keyingi paytlarda internet tarmog‗ida vampirizm 
estetikasi va uning targ‗iboti bilan bog‗liq saytlarning ko‗payib borayotganligi tashvishlanarli 
xoldir. Bunday tahdidlarga qarshi go‗zal qadriyatlarni dunyoga tanitish, xalqimizning boy va 

---

221 
betakror estetik dunyosini aks