Uslubiy majmua

«salbiy dialektika».
(Teodor Adorno1903-1969 va Jan Pol Sartr 1905-1980). 
T.Adorno – nemis faylasufi, sotsiologi, Frankfurt maktabining vakili, ko‗p sonli falsafiy asarlar, 
shu jumladan «Salbiy dialektika» (1966) kitobining muallifi. J.P.Sartr – fransuz faylasufi va 
yozuvchisi, ateistik ekzistensializm vakili. U falsafa muammolariga bag‗ishlangan bir qancha 
asarlar, shu jumladan «Dialektik aql tanqidi» (1960) kitobining muallifi. Uning talqinida 
dialektika ikki shaklda – «tanqidiy» va «dogmatik» shakllarda mavjud bo‗lishi mumkin. 
Birinchisi «salbiy dialektika»dir.
«Salbiy dialektika» 
bir yoqlama, sub‘ektiv konsepsiya bo‗lib, u inkorni 
mutlaqlashtirishdan, butun borliqning umumiy buzilishidan, yalpi tanqidiylikdan, har qanday 
ijobiylikni rad etishdan, o‗zini o‗zi inkor qilishdan kelib chiqadi va shu bois metafizika 
chegarasidan chetga chiqmaydi. «Salbiy dialektika» - bu, mohiyat e‘tibori bilan, 
aksildialektikadir.
Dialektikaning muqobillari.
Odatda rivojlanishning dialektikaga zid bo‗lgan yoki unga 
o‗xshamaydigan konsepsiyalari, bilish metodlari, dunyoni ma‘naviy o‗zlashtirish usullari, ya‘ni 
dialektikadan farq qiluvchi dunyoqarashga doir va metodologik mo‗ljallar nazarda tutiladi. 

---

182 
Dialektikaning shunday muqobillaridan biri metafizika, sofistika, eklektika, sinergetika 
metodlaridir (ular haqidagi ma‘lumot ―Metod va metodologiya: asosiy tushunchalar‖ mavzusida 
berilgan
). 
Umumiy o„zaro aloqa va rivojlanishning dialektik tamoyillari. 
Har qanday 
konsepsiyaning mazmunini yoritishda uning tamoyillarini tahlil qilish ayniqsa muhim ahamiyat 
kasb etadi. Dialektika ham bundan mustasno emas. Tamoyillar nima? 
Falsafiy ma‘noda «tamoyil»(prinsip) tushunchasi fundamental qoida, birinchi asosni, 
biron-bir konsepsiya yoki nazariyaning eng muhim asosini anglatadi. Falsafiy nazariya sifatidagi 
dialektikaga tamoyillar yaxlit tus beradi, uning qonunlari va kategoriyalarini izchil tizimga 
soladi. Dialektikaning hozirgi konsepsiyalarida umumiy aloqadorlik va rivojlanish, tarixiylik, 
sababiylik, tizimlilik kabi tamoyillar muhim rol o‗ynaydi.Ыuyida bu tamoyilla bilan tanishamiz.