Uslubiy majmua

Hududiy 
guruhlar.
Aksariyat mamlakatlarda hududiy guruhlarning o‗zaro 
munosabatlarida jiddiy muammolar yuzaga keladi. Bu ma‘naviy hayot an‘analari va iqtisodiy 
rivojlanish darajasiga ko‗ra farq qiladigan viloyat va markaz, poytaxt va chekka o‗lka hamda 
yirik mintaqalarning munosabatlari bo‗lishi mumkin (masalan, AQSH yoki Italiyada SHimol va 
Janub munosabatlari). Etnik yoki diniy farqlar, bir ma‘muriy birlikning boshqa ma‘muriy 
birliklarga hududiy e‘tirozlari hududiy guruhlar o‗rtasidagi ziddiyatni kuchaytirishi mumkin.
Jamiyat rivojlanishiga qarab uning ijtimoiy tuzilmasi murakkablashib boradi. Bu miqdor 
va sifat jihatidan har xil ijtimoiy guruhlarning o‗zaro aloqasi va manfaatlarini 
muvofiqlashtirishni talab etadi. Ijtimoiy birliklar va guruhlarning turlari ularning o‗rtasidagi 
munosabatlar va ijtimoiy aloqalar xususiyatini ham belgilaydi. Aloqalar uzoq yoki qisqa 
muddatli, mustahkam yoki bo‗sh va zaif, bevosita yoki bilvosita bo‗lishi mumkin. Aloqalar 
xususiyatining shakllanishida manfaatlar muhim rol o‗ynaydi, ularni muvofiqlashtirish vazifasini 
esa jamiyatning maxsus institutlari, avvalo siyosiy tizim hal qiladi.

---

196 
Ijtimoiy makon.
Moddiy borliq makoni kabi, ijtimoiy makon ham moddiy ob‘ektning 
tuzilishi bilan belgilanadi. Tegishli ravishda ijtimoiy tuzilma va ijtimoiy o‗zaro aloqalar ijtimoiy 
makon xususiyatini belgilaydi. Makondagi aloqalar o‗zaro aloqaga kirishayotgan sub‘ektlar 
o‗rtasida ma‘lum masofa mavjudligi bilan ajralib turishi mumkin. Biz mazkur masofa 
xususiyatini o‗zimiz uchun botiniy tarzda aniqlaymiz va yo uni saqlab qolishga, yo 
o‗zgartirishga harakat qilamiz. Odamlar o‗rtasidagi aloqalar ham makon mezoni bilan 
o‗lchanadi. Ular vizual, yo bevosita, yo bilvosita, yo doimiy, yo nomuntazam bo‗lishi mumkin.
Ijtimoiy makon o‗zining serdarajaliligi bilan ajralib turadi. Bu ayni bir inson turli 
birliklarda har xil maqomga ega bo‗lishida namoyon bo‗ladi (masalan, o‗zi mehnat qiladigan 
ishxonada u xizmat pillapoyasida eng past o‗rinni egallaydi, oilada esa boshliq hisoblanadi). 
Insonning ijtimoiy makondagi o‗rni uning butun umri mobaynida o‗zgarib turadi. Bu hol 
«ijtimoiy mobillik» kategoriyasi bilan tavsiflanadi.