Қурилиш конструкциялари фани муҳандисни шакллантирадиган фанлардан бири

c
x
x
p
R
W
M
F
N




, (18.49)

---

298 
бу ерда:
2
3000


у
К

; 
у
К





1
(18.50) 
φ
δ 
– бўйлама эгилиш коэффициенти; 
К
у
, К
φ
– коэффициентлар қуйидагича аниқланади; 
2
06
,
0
75
,
0








h
l
К
p
у
; 
h
l
l
h
К
p
p
14
,
0
75
,
1



(18.51) 
Элементнинг ҳисобий узунлиги: юклаш носимметрик бўлса
l
p
= 0,5 
S
; юклаш 
симметрик бўлса (икки шарнирли равоқ учун)
l
p
= 0,7 
S; S
- равоқнинг умумий 
узунлиги. 
Бундай равоқ элементларида момент қи йматини 
камайтириш 
мақсадида
елка воситасида тескари момент ҳосил қилинади. Бунинг учун эзилувчи юза элемент 
ўқидан 
е
– масофага суриб қўйилади. Бу хол амалий жихатдан элемент учларини 
2е
чуқурликда ўйиб қўйиш билан ёки пойдеворга тираш пайтида бажарилади. Шунинг 
натижасида элемент оралиғида ҳисобий моменти сезиларли даражада камаяди: 


N
l
P
q
N
M
M
q
p





4
,
8
)
(
2
.
(18.52) 
Нормал кучланишларнинг тенглик шартига кўра, элемент кесимида, 
ораликнинг ўртасида ва чегараларида (учларида) елканинг меъёрий зарур қиймати 
танланади; у ҳолда ораликда ва таянчларда элемент ўзаро тенг мустаҳкамликка эга 
бўлади.
пр
оп
M
M

бўлганда: 
)
1
(



N
M
l
q
оп
(18.53) 
Доиравий равоқ тугунларида эркин бурилишини таъминлаш учун ва ҳисобда 
қабул қилинган зўриқишлар тақсимланишини сақлаш учун, таянч тугуни қути 
кўринишдаги пўлат бошмоқдан бажарилади, юқори тугуни эса учларини бевосита 
тираш ёрдамида маҳкамланиб, ёнларидан ёғоч қоплама билан маҳкамланади. 
Орқалик 30 м дан ошса юқори тугунини маҳкамлаш ўқли ёки тахтачасимон шарнир 
ёрдамида бошмоқ орқали бажарилади. 

---

299 
Равоқ элементидаги ҳисобий эгувчи момент унинг эгрилик баландлиги
ҳисобига ҳосил бўлган тескари моментни эътиборга олган холда қуйидаги
ифодадан аниқланади: 
Nf
l
p
q
M
p



4
,
8
)
(
2
(18.54) 
Тугунларни ҳисоблашда таянчдаги тиралиш швеллерини эгилишига икки 
таянчлари оралиғи бошмоқ бўйича тенг тўсиндек текширилади; бўғот тугунидаги 
қопламалар ва унинг болтлари мустаҳкамлиги равоқ товони тугундаги тортки 
кучини қабул қилувчи пўлат тўсиқча юзаси, қалинлик ва пайванд чоклари, бошмоқ 
билан пойдеворни бириктирувчи зулфинлар мустаҳкамликлари ҳисоб билан 
текширилади. 
Фермалар
, равоқ ва рама учбурчак ҳосил қилувчи элементлардан ташкил 
топади. Том ёпмалари фермаларининг белбоғлари сиқилиб-эгилишга ишлаши 
мумкин, панжара элементлари эса, фақат ўқ бўйича таъсир этувчи зўриқишга
ишлайди. Том фермалари шаклига кўра учбурчак, кўпбурчак, ёйсимон ва 
шпренгелли бўлади (8.8-расм). Тугунлараро масофа ўлчамларга кўра оддий