Қурилиш конструкциялари фани муҳандисни шакллантирадиган фанлардан бири

W
1
, W
2
ҳамда шамол таъсиридан 
устунга қўйилган горизонтал ёйиқ юк номаълум реакция ҳосил қилади. 
Бир оралиқли статик ноаниқ рамалардаги реакция кучи қуйидаги ифода 
орқали аниқланиши мумкин 
)]
(
6
,
0
)
(
188
,
0
[
2
1
2
1
W
W
P
P
l
Х





(18.47)
Устун мустаҳкамлигини текшириш, қистириб (бикир) маҳкамланган тўсин 
каби олиб борилади. Устуннинг энг масъулиятли кесими эгувчи моментни қабул 
қилувчи қистириб маҳкамланган таянчидир. Эгувчи момент етарлича катта бўлмаса 
таянч зулфин болтлар ёрдамида бажарилади. Елимланган ёғоч устунларни 
пойдеворга қистириб маҳкамлаш учун елимланган пўлат стерженлар қўлланилиши 
ҳам мумкин. Бикир таянч зулфинда чўзувчи зўриқишнинг энг катта қийматини 
ҳосил қилувчи турли юкланишлар таъсирига ҳисобланади. Чўзувчи кучни қуйидаги 
ифода орқали ҳисоблаш мумин: 
2
N
N
p

+
e
M

, (18.48)
бу ерда:
N
ва 
M
- таянч кесимдаги бўйлама куч ва эгувчи момент; 
ζ
- бўйлама кучдан ҳосил бўлган қўшимча моментни ҳисобга олувчи коэффициент; 
е
- жуфт кучнинг елкаси, унинг бири 
N
p
- кучидир, бошқа эса 
h
1
- кенгликда сикувчи 
кучланишларнинг тенг таъсир этувчиси 
N
p;
зўриқишларнинг энг катта қийматига 
асосан устунинг бир томонидаги болтлар ёки елимли арматуралар сони аниқланади. 

---

296 
Ёғоч равоқлар
юк кўтарувчи конструкция сифатида қишлоқ хўжалиги, 
саноат ва маъмурий биноларида кенг қўлланилади. Равоқлар статик тузилишига 
кўра уч шарнирли ва икки шарнирли бўлиши мумкин (18.7-расм). 
Таянч схемасига кўра равоқлар тортқичсиз (тортқич вазифасини таянч 
бажаради) ва тортқичли (кучни тортқич қабул қилади) бўлади. Ўқларининг шаклига 
кўра равоқлар учбурчакли, (тўғри чизиқли элементлардан ташқил топган), айланма 
(доиравий) ва учи ўткир (иккита ярим равоқлар, ўқлари икки доирага жойлашган)
бўлади. Тузилишига кўра яхлит кесимли елимланган ва панжарасимон 
элементлардан ташқил топган бўлиши мумкин. Қурилишда энг кўп тарқалгани уч 
шарнирли равоқлардир. Улар статик аниқ ва зўриқишлари таянч ва тортқичдаги 
кучишга боғлиқ эмас. Йиғиш жараёнида юқори қисмида шарнирли бириктириш 
қийинчилик туғдирмайди. 
18.7-расм. Елимланган равоқлар. 
а-сегментсимон, б-учбурчак, в-ёйсимон, г- синиқ ёйсимон, 1-тортқисиз, 2-тортқили 

---

297 
Икки шарнирли равоқлар айрим холларда, шакли ёйсимон ва елимли 
бўлсагина қўлланилади. 
Пойдеворга таянувчи тортқичсиз равоқлар оддий ҳисобланади. Улар, асосан, 
учта тугунда бириккан икки йирик элемент - ярим равоқлардан ташкил топади. 
Бундай равоқлар, баланд, ўрталарида деворлар булмаган, масалан, омборлар, спорт 
иншоотлари каби биноларнинг томини ёпишда ишлатилади. 
Тортқичли равоқлар тўсин ва фермалардек том ёпишда қўлланилади, улар 
устун ёки деворларга таянади. Елимланган тахта равоқлар, мехнат сарфи кам 
бўлгани учун, кесим юзаси тўғри тўртбурчак шаклида тайёрланади. Оралиқ катта 
бўлганда бундай равоқлар кесимини момент қиймати ўзгаршига мос равишда 
ўзгарувчан қабул қилиш мумкин. Эгиш қулай бўлиши учун тахталарнинг 
қалинлиги эгиш радиусининг 1/300 қисмидан ошмаслиги ва 33 мм дан ортиқ 
бўлмаслиги керак. Равоқларнинг мустаҳкамликка ҳисоби ва томнинг сирти шаклига 
кўра турли юклар таъсирига қурилишда меъёрий қоидалари талаблари асосида 
бажарилади. 
Бунинг учун, равоқ ўқи бўйича «n» та кесимга бўлинади, нуқталарнинг 
координатлари ва оғиш бурчаклари aниқланади. Тўғри чизиқли ва доиравий 
равоқларда ёйик юк таъсиридан чорак ораликдаги энг катта зўриқишни аниқлаш 
кифоя. 
Агар кесимда эгувчи момент мусбат бўлса, сиқилувчи устки белбоғ 
устиворлиги бикир маҳкамланган конструкциялар томонидан таъминланади. 
Равоқдаги энг катта момент аниқланади. Агар момент мусбат бўлса, унда 
кесимдаги нормал кучланиш текширилади, момент манфий бўлса, кесим 
устиворлиги қуйидаги ифода орқали текширилади: 
1










