Қурилиш конструкциялари фани муҳандисни шакллантирадиган фанлардан бири

б
 , Q
б
– тўсинда аниқланган эгувчи момент ва кўндаланг куч; 
φ
п 
-
кесимдаги уринманинг ўққа нисбатан оғиш бурчаги.
18.6-расм. Елимланган уч шарнирли рамалар. 
а-эгиб елимланган, б-тўғри чизиқли, в-тўрт ховонли, г-икки ховонли, д-ички таянч 
ховонли, е-ташқи таянч ховонли. 
Кесимдаги нормал кучланиш қуйидаги формула бўйича текширилади: 
гн
em
pn
п
рп
n
m
R
W
М
F
N






(18.41) 
Ярим рама элементларининг бирикиш жойи ҳисобий кесимига тўғри келади:


m
в
h
W
k
pn
2
)
85
,
0
(

,
(18.42) 
0,85 – кесимда кучланишларнинг нотекис тақсимланишини ҳисобга олувчи 
коэффициент. 
Ярим рамалар пойдеворга бирикиш тугунида эркин таянади. Пойдеворда 
пўлат тагёстиқ ишлатилиб, унда қисувчи бўйлама таянч кучи тола бўйлаб эзувчи 

---

294 
кучланишлар, кўндаланг таянч кучи эса толада кўндаланг эзувчи кучланиш ҳосил 
қилади:
см
см
см
R
F
N



; 
1
q
R
F
H
cм
см



(18.43) 
Ушбу шартларга кўра бошмоқ ўлчамлари аниқланади.
Бўғот тугунини болтлар билан маҳкамланган ёғоч қоплама билан бириктириш 
мумкин. Ўзаро тиралган юзалардаги эзилиш кучланиши қуйидаги ифода орқали 
текширилади: 



см
см
см
R
F
Н


/
(18.44) 
β 
– рама тўсини нишаби.
Қопламалар рама носимметрик юклангандаги кўндаланг куч таъсиридан 
эгилишга ҳисобланади: 
2
1
Ql
М
н

, (18.45)
Болтларга таъсир этувчи зўриқишлар: 
)
/
1
/(
2
1
1
l
l
Q
R


)
1
/
/(
1
2
2


l
l
Q
R
(18.46)
Болтларнинг юк кўтариш қобилияти толанинг кўндаланг йўналишини ҳисобга 
олиб аниқланади ва улар таъсир этувчи зўриқишлардан (R
1
ва R
2
)
катта бўлиши 
керак. 
Устунлари бикир маҳкамланган икки шарнирли рамалар.
Бундай 
рамаларнинг устунлари яхлит ва панжарасимон, ўзгармас ва ўзгарувчан кесимли 
бўлиши мумкин. Рама тўсини сифатида елимланган тўсин ёки фермалар 
қўлланилади. Устун бикир маҳкамланганлиги сабабли устун ва тўсинларни алоҳида-
алоҳида тайёрлаш ва йиғиш мумкин. 
Раманинг ҳисоби унга таъсир этаётган тик ва горизонтал кучлардан ҳосил 
бўлган кучланишларни аниқлашдан иборат. 

---

295 
Устун билан тўсин ўзаро шарнирли бирикма ҳосил қилгани сабабли, уларнинг 
ҳисоби алоҳида-алоҳида олиб борилади. Бу холда устунлар тўсинга таъсир этаётган 
тик кучни йиғик кучдек қабул қилади. Кучнинг таъсири тўсиннинг таянчдаги 
реакция кучига тенг бўлиб, устуннинг ўқ йўналиши бўйича таъсир қилади. 
Ташқаридан 
тушадиган 
юклар 
таянч 
реакция 
бўлиб, 
томдаги 
ҳамма
конструкцияларнинг хусусий оғирлигидан ташкил топади. Қордан ҳосил бўлган 
реакция тўсин таянчи орқали узатилади. 
Шамол кучи томнинг ташқи кўриниши ва шаклига боғлиқ. Тўсин устун 
билан бириккан жойида (таянчида) горизонтал