м
кг
q
см
t
см
S
см
I
О
У
Т
w
x
x
/
5
,
31
;
6
,
0
;
210
;
5010
.
.
3
4
Танлаб олинган тўсинни мустаҳкамликка текширамиз(ўз оғирлигини эътиборга
олган ҳолда).
МПа
W
M
M
c
x
О
У
T
4
,
231
1
371
10
15
,
66
8518
.
.
.
max
Тўсиннинг ўз оғирлигидан ҳосил бўлаётган момент
86
м
кг
l
q
М
f
О
У
T
О
У
Т
15
,
66
8
4
05
,
1
5
,
31
8
2
2
.
.
.
.
.
.
фарқи
%
5
%
5
,
1
%
100
235
4
,
231
235
%
100
y
y
R
R
Тўсинни қирқувчи кучга текширамиз.
МПа
t
I
S
Q
w
x
x
9
,
59
6
,
0
5010
10
210
79
,
85
max
Таянчлар орасидаги максимал қирқувчи кучни қуйидаги формула орқали
аниқлаймиз.
кН
l
q
q
Q
f
TУУ
79
,
85
2
4
05
,
1
315
,
0
58
,
42
2
max
Танлаб олинган тўсиннинг бикирлигини текширамиз.
250
1
344
1
0029
,
0
5010
2060000
400
95
,
35
384
5
384
5
3
3
E
I
l
q
l
f
x
H
5.3. Масала. Алоҳида элементлардан тайёрланган тўсинни ҳисобланг. Таянч
оралиғидаги масофа L
16м га тенг. Таъсир этаётган ёйма норматив юк q
H
184кН
м.
ҳисобий юк q
219,74 кН
м тенг. Пўлат маркаси Ст 3 пс 5.
Ечими: Ташқи юкдан тўсинда ҳосил бўладиган энг катта эгувчи момент:
меъорий юкдан:
м
кН
L
q
M
H
H
94
,
5886
8
16
184
8
2
2
max
ҳисобий юкдан
м
кН
L
q
M
68
,
7031
8
16
7
,
219
8
2
2
max
Тўсинда ҳосил бўладиган қирқувчи кучни аниқлаймиз:
кН
L
q
Q
92
,
1757
2
16
7
,
219
2
Талаб қилинган қаршилик моменти:
87
3
max
.
.
29922
1
235
10
703168
cм
R
M
W
c
y
к
т
Самарали юза топиш учун тўсиннинг баландлигини тўғри қабул қилиб
олишимиз лозим: бунинг учун
1.Тўсинни энг кичик баландлигини аниқлаймиз:
cм
M
l
f
E
LM
R
h
H
y
3
,
127
68
,
7031
400
1
10
06
,
2
94
,
5886
1600
2350
24
5
24
5
6
min
2.Тўсиннинг оптимал баландлигини аниқлаймиз:
cм
t
W
h
w
K
T
опт
4
,
193
2
,
1
2
29962
3
2
3
.
.
w
t
тўсин
деворини
қалинлиги.
Деворнинг
қалинлигини
империк
формуладан фойдаланиб топамиз:
мм
h
t
w
82
,
10
1000
1273
3
7
1000
3
7
min
деворнинг қалинлигини 1,2см қилиб қабул қиламиз.
Тўсиннинг баландлигини 185см га тенг деб қабул қилиб, токчасининг юзасини
аниқлаймиз.
см
t
h
h
W
А
w
K
T
f
7
,
124
6
185
2
,
1
185
29922
6
.
.
2
Варақасимон прокатли пўлатдан 530х25 қабул қиламиз юзаси
2
5
,
132
см
A
f
шундай олсак, тўсиннинг умумий турғунлиги
h
b
f
5
1
3
1
ва токчанинг махаллий
турғунлиги бажарилади
75
53
30
f
f
t
b
Қабул қилиб олган тўсиннинг геометрик тавсифини аниқлаймиз:
88
3
2
3
4
2
3
2
3
16951
4
2
180
2
,
1
2
5
,
2
180
5
,
2
53
4
2
2
30159
185
2789739
2
2
2789739
2
5
,
2
180
53
5
,
2
2
12
2
,
1
180
2
2
12
см
h
h
t
t
h
A
S
см
h
I
W
см
t
h
A
t
h
I
w
w
w
f
w
f
x
x
x
f
w
f
w
w
x
Тўсиннинг 1м узунлигидаги оғирлигини аниқлаймиз.
м
кН
A
A
q
w
f
о
у
т
к
/
76
,
3
5
,
78
0216
,
0
01335
,
0
2
2
.
.
.
.
Қабул қилинган тўсинни мустаҳкамлигини текширамиз:
s
w
x
x
c
x
R
см
кг
t
I
S
Q
фарки
МПа
W
M
2
/
890
2
,
1
2789739
16961
175792
%
5
%
1
%
100
235
2
,
233
0
,
235
235
2
,
233
1
30159
10
703168
бикирлигини ҳам текширамиз:
400
1
0017
,
0
2789739
2060000
48
1600
58869240
5
48
5
x
H
I
E
L
M
l
f
Бош тўсиннинг умумий турғунлигини текширамиз.
Қуйидаги шартларни текшириб қурамиз:
-
таъсир этаётган юк узлуксиз мустаҳкам тўшама орқали бош тўсинни
тепа токчасига таъсир этишлигини;
-
бош тўсинни ҳисобий узунлиги токчасини энига бўлган нисбати
қуйидаги шартни қониқтирса:
5
,
17
9
,
1
235
206000
5
,
182
53
5
,
2
53
016
,
0
73
,
0
5
,
2
53
0032
,
0
41
,
0
53
100
016
,
0
73
,
0
0032
,
0
41
,
0
y
f
f
f
f
f
f
ef
R
E
h
b
t
b
t
b
b
l
шунда катта тўсиннинг умумий турғунлиги ва устиворлиги таъминланади.
89
6- боб. МЕТАЛЛ У С Т У Н Л А Р
Устунлар ўзидан юқорида жойлашган конструкциялардан тушадиган юкларни
пойдеворларга
узатувчи
конструктив
элементлардир.
Устунлар
қуйидаги
қисмлардан иборат: юқорида жойлашган конструкциялардан тушадиган юкларни
бевосита қабул қиладиган қисми - бош қисм, юкни узатувчи асосий ўрта қисм -
стержень, стержендан пойдеворга юкни узатадиган қисми - асос. Устун
стерженининг кесими яхлит ёки панжарали бўлади. Яхлит кесимлар очиқ ва берк
бўлиши мумкин.
6. 1. Устунларни асосий ўрта қисми - стержень
Устунларни лойиҳалаш уларнинг кесими юзасини танлашдан бошланади.
Бунда «Х-Х» ҳамда «У-У» ўқлари текислигида бир хил устиворликка эга бўлиши
мақсадга мувофиқ. Бунинг учун қуйидаги шарт қаноатлантириши лозим
х
y
ёки l
х
l
y
ва i
х
i
y
Юкни таъсир этишига ва устунни ҳисобий узунлигига қараб эгилувчанлиги
белгиланади. Агар таъсир этаётган юк 150-200т атрофида, баландлиги 4-6м бўлса,
унда эгилувчанлигини 100-70 оралиғида олинади. Таъсир этаётган юк 250-400т–гача
бўлса, эгилувчанлигини 70-50 оралиғида белгиланади. Шартли эгилувчанлиги
ҳисобланади ва мос келадиган формуладан фойдаланиб коэффициент «
»
аниқланади ва устуннинг зарурий юзаси топилади:
c
y
ТК
R
N
A
(6.1)
кесим юзани талаб қилинган инерция радиуси ва томонлари ўлчамлари
аниқланади:
ef
ТК
l
i
1
ТК
ТК
i
h
2
ТК
ТК
i
в
(6.2)
90
Кесим юзаси танлагач, устуннинг мустаҳкамлиги ва турғунлиги қуйидаги
формула бўйича текширилади
y
c
R
A
N
min
(6.3)
min
-кичик бўйлама эгилиш коэффициенти, энг катта эгилувчанлик қиймати
бўйича қуйидаги формулалар билан ҳисобланади; шартли эгилувчанлиги
E
R
5
,
2
0
гача бўлса,
E
R
y
53
,
5
073
,
0
1
(6.4)
5
,
4
5
,
2
бўлса,
2
53
,
5
0275
,
0
3
,
27
371
,
0
0
,
13
47
,
1
E
R
E
R
E
R
y
y
y
(6.5)
5
,
4
бўлса,
51
332
2
(6.6)
6.1-расм. Устуннинг кесим юзалари.
91
Инерция радиусининг қийматлари
жадвал 6.1
6.2. Устунларнинг бош қисмлари
Устуннинг бош қисми устундан юқорида жойлашган конструкциялар учун
таянч бўлиб хизмат қилади ва тушадиган юкни устуннинг стержень кесими бўйлаб
текис тарқатади.
Устун тўсин билан шарнирли ёки бикир туташтирилган бўлиши мумкин.
Шарнирли туташишда одатда тўсин устуннинг устига қўйилади. Бу ҳолда устуннинг
бош қисми плита ва уни ушлаб туриб, юкни устун стерженига узатувчи
қовурғалардан иборат бўлади. Бу ҳолда устунга юк тўсинларнинг йўналган қиррали
таянч қовурғалари орқали узатилади, бош қисмининг плитаси пастдаги қовурғалар
ёрдамида ушлаб турилади. Қовурғанинг баландлиги шу қовурғанинг тармоқларга
ёки деворгача маҳкамлайдиган пайванд чоклар узунлиги бўйича аниқланади;
(6.7)
ёки
(6.8)
92
Расм 6.2. Устуннинг тепа қисми
Тўсин устуннинг ёнбошидан туташган бўлса вертикал реакция тўсиннинг
таяниш қовурғаси йўналган қирраси орқали таяниш плитасига ва ундан устуннинг
токчасига узатилади. Таяниш плитасини устун токчасига бириктирувчи пайванд
чокларининг мустаҳкамлиги қуйидаги формула билан текширилади:
Do'stlaringiz bilan baham: |