Urganch davlat unversiteti

Molekulalar tezligi. Broun harakatidan ma’lum bo‘lishi-cha, jismlar tartibsiz harakat qiluvchi molekulalardan tashkil topgan. Ammo bu molekulalar qanday tezlik bilan harakat qiladi? Gazlar kinetik nazariyasining asosiy tenglamasidan kelib chiqishicha, molekulalarning o‘rtacha kvadratik tezligi:



Ichki energiya.Har qanday energiya jism yoki jismlar faqat sistemasi holatining funktsiyasidir. Mexanik energiya (kinetik va potentsial) bu sistema tezligining va uning koordinatalari, ya’ni holatining tashqi parametrlarining funktsiyasidir. Qaralayotgan sistemaga barcha turdagi energiyalar majmuasi (uning yaxlit holdagi kinetik va potentsial energiyalaridan tashqari) ichki energiya deb ataladi. Ichki energiya sistema temperaturasi, bosimi va boshqa parametrlarining, ya’ni uning ichki holatini aniqlovchi kattaliklarning funktsiyasidir. Har bir holatda jism ma’lum bir qiymatli ichki energiyaga ega bo‘ladi, ya’ni ichki energiya holatining bir qiymatli funktsiyasidir. Bu xulosa bevosita energiyaning saqlanish qonunidan kelib chiqadi. Haqiqatan, agar biror holatdagi jism, masalan U ichki energiyaga ega bo‘lishi mumkin bo‘lsa va xuddi o‘sha holatda U ichki energiyaga ega bo‘lgan bo‘lsa va xuddi o‘sha jismdan U ichki energiyaga ham ega bo‘lishi mumkin bo‘lsa, u holda jismdan energiyani chegirish mumkin bo‘lar va bunda uning holati o‘zgarmagan bo‘lardi. Bunday jism hech qanday o‘zgarishlarga uchramagan holda energiyaning saqlanish qonuniga ziddir. Bu esa energiya holatining bir qiymatli funktsiyasi demakdir. Holatning bir qiymatli funktsiyasi bo‘lmagan energiya turining bo‘lishi mumkin emas. Energiya o‘zgarishi jismning bir holatdan boshqa holatga o‘tish jarayoniga bog‘liq bo‘lmay, jismning boshlang‘ich va oxirgi holatlari bilan aniqlanishi fakti energiyaning har qanday turining o‘ziga xos bo‘lgan doimiy alomatidir.