Reja: Sistema, termodinamika, parametr, izobarik, izotermik, adiabatik, izoxorik

Asosiy tushunchalar: sistema, sistema holati, termodinamik parametrlar.

Reja:

1.Sistema, termodinamika, parametr, izobarik, izotermik, adiabatik, izoxorik.
2. Asosiy termodinamik tushunchalar
3. Termodinamik parametrlar.
Tashqi muhitdan ajralgan deb faraz qilinadigan jism yoki jismlar guruhi termodinamikada sistema deb ataladi, sistemani tashkil qiluvchi moddalar bir-biriga ta’sir etib turadi. Agar sistemaning xossalari o’zaro farq qiladigan tarkibiy qismlari chegara sirtlar bilan ajratilmasa, bunday sistema gomogen sistema deyiladi. Agar sistemaning tarkibiy qismlari bir-biridan chegara sirtlar bilan ajratilsa, bunday sistema geterogen sistema deyiladi. Agar sistema bilan tashqi muhit orasida na modda va na energiya almashuvi bo’lsa, bun­day sistema izolyatsiyalangan sistema deyiladi.
Sistemaning holati sistema parametrlarini o’zgartirish (harorat, bosim, hajm, konsentratsiya, ichki energiya) bilan tushuntiriladi.
Jismga berilgan issiqlik jism ichki energiyasining ortishiga va tashqi ish bajarishiga sarf bo’ladi. Barcha termodina­mik protsesslar to’rt xil bo’ladi.
1. Izobarik jarayon. O’zgarmas bosimda sodir bo’ladi. (P=const).
2. Izotermik jarayon. O’zgarmas haroratda sodir bo’ladi. (T=const)
3. Adiabatik jarayon. Jarayon vaqtida tashqi muhitdan issiqlik berilmasa va sistemadan issiqlik olinmasa, bunday jarayon adiabatik jarayon deyiladi.
4. Izoxorik jarayon. O’zgarmas hajmda sodir bo’ladigan jarayon (V=const).
Kimyoviy jarayon, ko’pincha, sistemaning ichki energiyasi va entalpiyasi o’zgarishi bilan boradi. Issiqlik chiqishi bilan boradigan reaksiyalar ekzotermik, issiqlik yutilish bilan boradigan reaksiyalar endotermik reaksiyalar deyiladi. Reaksiya vaqtida ajralib chiqadigan yoki yutiladigan maksimal issiqlik reaksiyaning issiqlik effekti deyiladi.
Issiqlik o’zgarmas bosim yoki o’zgarmas hajmda olinadi.
Ekzotermik reaksiyalarda ajralib chiqadigan issiqlikdan kimyoviy ishlab chiqarishda foydalaniladi. Masalan, sulfid angidrid oksidlanganda chiqadigan issiqlikdan issiq almashtirgichlarda dastlabki moddalarni kerakli haroratga (400-450°Cga) qadar isitish uchun foydalaniladi. Ammiak sintezida ajralib chiqadigan issiqlik sintez kolonnalariga kiradigan vodorod va azotni isitish uchun sarflanadi.