Reja: Sistema, termodinamika, parametr, izobarik, izotermik, adiabatik, izoxorik

Termodinamikaning birinchi qonuni
Termodinamikaning birinchi qonuniga muvofiq, alohida olingan sistemada energiyaning umumiy miqdori o’zgarmaydi, energiya yo’qolib ketmaydi va yo’qdan bor bo’lmaydi.
Har qanday jismda ma’lum energiya zonasi bo’ladi. Jismda bo’ladigan barcha energiya zaxirasi jismning umumiy energiyasi deyiladi.
Kimyoviy termodinamikada sistemaning ichki energiyasi degan tushuncha kiritiladi. Sistemaning ichki energiyasi uning energiyasi uning umumiy energiya zaxirasi bilan o’lchanadi, sistemaning potensial va kinetik energiyalari hisobga olinmaydi. Demak, sistemaning ichki energiyasi undagi molekulalarning o’zaro tortilish va itarilish energiyasi, ilgarilanma harakat energiyasi, aylanma harakat energiyasi molekula ichida atom va atom gruppasining tebranish energiyasi, atomlarda elektron aylanish energiyasi, atom ijrosida bo’lgan energiya va hokazo energiyalarning yig’indisiga teng. Ichki energiya sistema holatini xarakterlaydi.
Sistemaning ichki energiyasi moddalarning xiliga, ularning miqdoriga, bosim, harorat va hajmga bog’liq. Biz ichki energiyani ΔU harfi bilan belgilaymiz.
ΔU=U₂-U₁
ΔU - ichki energiyaning o’zgarishi, uning qiymati faqat U₁ va U₂ ga, ya’ni sistemaning dastlabki va oxirgi holatiga bog’liq, ammo sistema bir holatdan ikkinchi holatga qay usulda o’tganiga bog’liq emas.
Masalan, ma’lum sistema qizdirilsa, unga berilgan issiqlik Δq bilan belgilanadi. D - ning birinchi qonuniga binoan, sistema issiqlikni yutib, o’zining ichki energiyasini ko’paytiradi va tashqi kuchlarga qarshi ish bajaradi. Agar bu ishni ΔA deb belgilasak, u holda F ning birinchi qonuni uchun matematik ifoda hosil bo’ladi.
Δq = ΔU + ΔA
ΔU - ichki energiyaning o’zgarishi, uning qiymati faqat U₂ va U₁ ga, ya’ni sistemaning dastlabki va oxirgi holatiga bog’liq, ammo sistema bir holatdan ikkinchi holatga qay usulda o’tganiga bog’liq emas.
Masalan, ma’lum sistema qizdirilsa, unga berilgan issiqlik Δq bilan belgilanadi. Termodinamikaning birinchi qonuniga binoan. sistema issiqlikni yutib, o’zining ichki energiyasini ko’paytiradi va tashqi kuchlarga qarshi ish bajaradi. Agar bu ishni ΔA deb belgilasak, u holda termodinamikaning birinchi qonuni uchun matematik ifoda hosil bo’ladi.
Δq = ΔA+ΔU
Demak, sistemaga berilgan issiqlik uning ichki energiyasining o’zgarishiga va tashqi kuchlarga qarshi ish bajarishga sarf bo’ladi.