Urganch davlat universiteti X. R. Matyoqubov, J. K. Tojiyev texnologiya va dizayn

13-rasm. Texnogen o`rmon - yovvoyi daraxtlar qatoriga ekilgan olma 
daraxtlari. Chotqol tog’ tizmasi, Beldersoy trassasi. 
 
II.2. Yog`ochdan tayyorlanadigan buyumlar va mahsulotlarga xomashyo 
tanlash va tayyorlashda yog`och materiallarning xossalari va ishlatilishi. 
Yog`ochning mexanikaviy xossalari uning tashqi kuchlar (nagruzkalar) ta‘siriga 
qarshilik ko`rsatish xususiyatini xarakterlaydi. Kuchlar ta‘sir etish xarakteri bo`yicha 
statik, dinamnk, vibratsion va uzoq vaqt ta‘sir etadigan nagruzkalarga ajratiladi. Asta-

---

- 55 - 
 
sekin  va  bir  tekisda  ortib  boradigan  nagruzkalar  statik  nagruzkalar  deb  ataladi. 
Dinamik yoki zarbiy nagruzkalar jismga birdaniga va zarb bilan ta‘sir etadi. Qattaligi 
va yo`nalishi o`zgarib turadigan nagruzkalar vibratsion nagruzkalar deb ataladi. Uzok 
muddatli  nagruzkalar  uzoq  vaqt  ta‘sir  etib  turadi.  Tashqi  kuchlar  ta‘siri  ostida, 
yog`ochning ayrim zarralari orasidagi bog`lanish buziladi va uning shakli o`zgaradi. 
Yog`och tashqi nagruzkalarga qarshilik ko`rsatganligi uchun yog`ochda ichki kuchlar 
vujudga keladi: agar bu kuchlarni qirqim maydoni birligiga bo`lsak, kuchlanish kelib 
chiqadi.  
Kuchlanish  kvadrat  santimetrga  kilogrammlarda  ifodalanadi  (kgk/sm2). 
Deformatsiya deb tashqi kuchlar ta‘siri ostida yog`ochning shakli va o`lchamlarining 
o`zgarishiga  aytiladi.  Kuch  olinishi  bilan  yo`qoladigan  deformatsiya  elastik 
deformatsiya,  nagruzka  olinganidan  keyin  ham  saqlanib  qoladigan  deformatsiya 
qoldiq deformatsiya deyiladi.  
Yog`ochning 
mexanikaviy 
xossalariga 
mustahkamligi, 
qattiqligi, 
deformatsiyalanishi, zarbiy qovushoqligi kiradi.