Urganch davlat universiteti «texnologik jarayonlarni loyihalash» fanidan

1.13-rasm. Kostumda yo‘llar: a – konstruktiv; b – konstruktiv-dekorativ; d, e – dekorativ.

Asosiy qurilish materiali sifatida gazlamalar va trikotaj polotnolar o‘z plastik xususiyatlari, drapirovkalanish darajasi bilan shakl xarakterini aniqlaydi: uning yumshoqligi, oquvchanligi, skulptura aniqligi yoki qattiq-quruqligi. Demak, shaklning plastik xususiyatlari uning konstruktiv yechimiga ham, gazlamalar xususiyatiga ham bog‘liq bo‘ladi (1.3-sxema).

Kiyim ishlab chiqarish uchun sanoat ishlab chiqaruvchi gaz lamalar (1.3-sxema) tola turi: tabiiy (o‘simlik yoki hayvonlardan olingan), sun’iy (o‘simlik yoki hayvonlardan olingan xomashyoni mexanik yoki kimyoviy qayta ishlash yo‘li bilan olingan tolalar) va sintetik (ko‘mir, neft va boshqa smolalarni kimyoviy qayta ishlash yo‘li bilan olingan tolalar) bo‘yicha tizimlashtirish mumkin.

Gazlama olish uchun iplarni tayyorlashda ko‘pincha yetarli darajada gigiyenik, mexanik, texnologik, ekspluatatsion va estetik talablarga javob beruvchi turli tolalar aralashmasidan foydalaniladi. Iplarni shakllantirish jarayonining o‘zi turli-tuman: ular ko‘p yoki kam eshilgan, fasonli eshilgan, buklirlangan, profillangan va hokazo bo‘lishi mumkin. To‘quvchilik va trikotaj o‘rilishlarning turli usullari turli faktura yuzali va turli plastik tavsifli gazlamalar va trikotaj polotnolar ishlab chiqarilishi ga yordam beradi. Masalan, yupqa, tiniq, kapron gazlamalar ma’lum taranglikka ega bo‘ladi. Ulardan shakli gazlama yengilligiga mos keluvchi hurpaygan mahsulotlar tayyorlanadi. Bunday gazlamalardan mahsulotlar ko‘rinuvchi choklari minimal bo‘lishi kerak (bunday gazlamalarda choklar mahsulot tashqi ko‘rinishini qo‘pollashtiradi va og‘irlashtiradi). «Yog‘simon», «Oquvchan» (krepsatinga o‘xshash) gazlamalar odatda (satin o‘rilishi tufayli) yaxshi aks ettiruvchanlik, yaltirash xususiyatiga ega bo‘ladi. Bunday gazlamalardan mahsulotlarni gazlamaning figura bo‘ylab plastik harakatini ko‘zda tutuvchi yetarli darajadagi hajmli qilib bajariladi, bunga yengil drapirovkalash bilan erishiladi, shunda gazlamaning ifodaliligi mahsulot shaklini dekorativ ohanggacha ko‘taradi. Quruq gazlamalar (jun lavsan bilan, zig‘ir tola lavsan bilan va hokazo) mahsulot tay yorlashda ma’lum texnik qiyinchiliklar yaratadi, biroq tarang plastiklikka ega bo‘ladi, ular odatda, yumshoq, tinch tuslarga bo‘yaladi. Ulardan bosiq, biroz «yumshatilgan» yoki qat’iy aniq shakllar (kostumlar, ko‘ylaklar, ko‘ylak-paltolar va hokazo) yaxshi chiqadi.

Shunday qilib, kostum shaklining plastik xususiyatlari haqida gapirganda (uning geometrik aniqligi yoki yumshoqligi, ovalligi yoki notekisligi va hokazo) materiallarning ma’lum xususiyat lari va shakl xarakteri o‘rtasida to‘g‘ri bog‘lanish mavjud. Bu demak ki, umuman ma’lum geometrik turdagi shakl yaratish zarur bo‘lsa, gazlamalar ulkan turli-tumanligidan ma’lum konstruktiv yechimi bilan bu shakl doimiyligini ta’minlay oluvchilarinigina tanlash kerak.

Moda – barcha ijtimoiy o‘zgarishlarning eng sezgir «asbobi», shu bilan birga bu murakkab ruhiy rejadagi hodisa. Modani ta’riflarning biror-bir toifasiga kiritib bo‘lmaydi (ijtimoiy, iqtisodiy, ruhiy). Moda hodisasini to‘g‘ri baholash va unga ta’rif berish uchun uni turli darajalarda hamda barcha nuqtayi nazardan qarab chiqish kerak. Modani nisbatan katta tarixiy vaqt bo‘lagida qarab chiqish lozim, shunda uning o‘zgarishlari doimiy bo‘lib ko‘rinadi, qisqa davr ichida esa moda o‘zgarishi anarxik bo‘lib ko‘rinadi.

1.3-sxema. Gazlama va uning xususiyatlari