|
ЎҚИТИШ
Педагогнинг талабага муносабати
Авторитар
Педагог – ягона субъект, талабалар педагогик жараён объекти
Шахсга йўналтирилган
Ишбилармон ўйинлар
Муаммоли ўкитиш
Педагог – бошлик, хакам талабалар хали заиф шахс
Табаљалаштирилган ўкитиш
Индивидуаллаштирилган ўкитиш
Ўљитишнинг тушунтириш – кўргазмали усули
Дастурлаштирилган ўкитиш
Зўравонлик педагогикаси
Компьютерли ўкитиш
Ташаббус ва мустакиллик сингдирилган
Модулли ўкитиш
Инсонпарварлик, хамкорлик, шахсни эркин тарбиялаш
O`qitish natijalari
Табиий кобилияти даражасида ўљитилганлиги, шахс ривожланади
Билим, кўникмалар ўртача ўзлаштирилади, шахс ривожланмайди
O`qitish texnologiyalari blok sxemasi.
YUqorida ko`rsatilgan 1-rasmning o`ng tomonida shaxsga yo`naltirilgan o`qitish texnologiyalari keltirilgan. SHuni alohida ta`kidlash lozimki, bu erda ko`rsatilgan o`qitish texnologiyalaridan, jumladan ishbilarmon (amaliy pedagogik) o`yinlari, muammoli ta`lim, dasturlashtirilgan ta`lim va boshqalardan ilgarilari ham ta`lim jarayoniga qo`llaganmiz. Ammo, ta`limning milliy modelida shaxsga asosiy, hal qiluvchi o`rin berilgandan so`ng bu texnologiyalarning har birini shaxsning mavjud imkoniyatlarini to`la ro`yobga chiqarish bo`yicha ahamiyati yanada oshdi. Ayni paytda hozirgi kunda axborotning hajmi, xilma-xilligi, uni egalashga moyilligi va vositalarining etarliligi, samarali indivudual va mustaqil o`qitishni tashkil etish uchun zaruriy shart-sharoitlar yaratilganligi munosabati bilan pedagogning talabaga bo`lgan munosabati jihatidan uning «Sardor»likdan, uning sherigiga, hamkoriga aylanmoqda.
SHaxsga yo`naltirilgan o`qitish texnologiyalarining kommunikativ asosi – pedagogik jarayonda talabaga insoniy-shaxsiy yondashishdir. Buni bir-birini to`ldiradigan, shaxsiy-insoniy munosabatlarni rivojlantiradigan 1-2-3 slaydlarda ko`rish mumkin.
O`rnatilayotgan yangicha munosabatlarning asosiy mazmuni, hozirgi kunda natija bermaydigan va noinsoniy hisoblangan zo`ravonlik pedagogikasidan voz kechishdir, chunki tarbiya jarayonida zo`ravonlik aslo mumkin emas, jazolash insonni kamsitadi, ezadi, uning rivojlanishini susaytiradi.
Isloh qilinayotgan ta`lim muassasalarida o`quvchi yoshlarni erkin, majburlashsiz o`qitish, ularning shaxsiga indivudual yondashishning mazmun-mohiyatini namoyon qilish juda muhimdir. SHu bois diqqatingizni 4-5 slaydlarga tortamiz.
An`anaviy o`qitish texnologiyasining boshqa qusurlarini ham namoyish qilish maqsadida 1-rasmning chap tomoniga diqqatingizni jalb qilmoqchimiz. Ko`rinib turibdiki, Prezidentimiz ta`kidlaganidek, kadrlar tayyorlash milliy dasturining bosh maqsadini, ya`ni mamlakatimizda rivojlangan demokratik davlatlar darajasida yuqori malakali kadrlar tayyorlashni, oliy va o`rta maxsus, kasb-hunar kollejlarida kadrlar tayyorlash tizimini, ularda o`ziga xos va nostandart fikrlash qobiliyatini o`stirishni, o`z ustida doimiy ravishda chidam va matonat bilan ishlash ko`nikmalarini rivojlantirishni an`anaviy o`qitish texnologiyasi asosida amalga oshirish mumkin emas.
Endi talabalarni bilim olish faoliyatini faollashtirish, ularning tabiiy iste`dodini namoyon qilish va rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratib beraoladigan yuqorida ko`rsatilgan o`qitish texnologiyalaridan biri «Amaliy pedagogik o`yinlar» orqali umumiy, o`rta maxsus va kasb-hunar muassasalari ta`lim jarayonida tez-tez uchrab turadigan turli-tuman vaziyatlarni echish yo`l-yo`riqlarini topish mumkin. Oliy maktabda talabalarni maktabda o`quv tarbiyaviy ishlarga tayyorlashda amaliy pedagogik o`yinlardan foydalanish maqsadga muvofiq. SHu bois ulardan ayrim namunalar keltiramiz:
- pedagogik nutq «texnikasi»ni rivojlantirishga doir amaliy o`yinlar;
- psixologik holat va pedagogik faoliyat texnikasiga doir amaliy o`yinlar;
- pedagogik jamoa rahbar «roli»ga doir amaliy pedagogik o`yinlar;
- talabalarda amaliy pedagogik o`yinlar jarayonida turli xil tarbiyaviy ishlar shakllarini qo`llash malakalarini hosil qilish o`yinlari;
- talabalarni «Kamolot» yoshlar ijtimoiy harakatiga rahbarlik qilishga tayyorlashga doir amaliy o`yinlar va h.k.
Tarbiyaviy ishlar bo`yicha:
«Pedagogik dialog» amaliy o`yini, «Suyunchi» pedagogik o`yini;
«Pedagogik kengash» amaliy o`yini;
«Ma`naviyat soati» pedagogik o`yini;
«Maktabda o`quvchilar hayoti» amaliy pedagogik o`yini va h.k.
Ta`lim-tarbiya jarayoniga shaxsga yo`naltirilgan texnologiyalarni joriy etish bo`yicha bajarilgan ishlarni barcha tafsilotlari ustida to`xtalmasdan, pedagogik amaliy o`yinlarni tayyorlovchi va o`tkazuvchi bo`lajak o`qituvchining faoliyatini hamda bo`lajak o`qituvchi-tarbiyachi nutqini pedagogik-psixologik tahlil qilish sxemasini umumlashgan holda 9-10 slaydlarda keltirilgan. Ulardan ko`rinadiki, amaliy pedagogik o`yin mazmuni bo`yicha ham, hajmi bo`yicha ham murakkab hodisadir. Pedagogik o`yinni tahlil qilish talabadan fanning juda ko`p tushunchalarini egallashni, pedagogik va psixologik bilimlarni integratsiyalashni, pedagogik jarayonda hodisaning asosiy belgilarini ajratib olish ko`nikmalarini, ilmiy tushuncha-kategoriyalar bilan ishlay olish malakasini talab qiladi.
Tahlilni pedagogik ko`nikma sifatida murakkabligi shundan iboratki, amaliy o`yinlarda talaba mustaqil ravishda ijodiy izlanish olib borishga va yangi mahsulot yaratishga majbur bo`ladi. Bunday ko`nikmalarni talaba odatdagi, an`anaviy ta`lim texnologiyasida egallay olmasligini bugungi kunda guvohi bo`lib turibmiz.
SHuni alohida ta`kidlash lozimki, yuqorida bayon qilingan o`yinlar shaklida talabalarni tarbiyaviy ishlarga o`rgatish 5 bosqichni, ya`ni talabani tarbiyaviy ishga o`rgatishning asosiy vazifasini aniqlash va amaliy o`yinni tanlash; o`yinchilar mikroguruhlarini tashkil qilish; repititorlik ishi; amaliy o`yinlarni o`tkazish hamda mashg`ulot so`nggida talabalar faoliyatini pedagogik-psixologik tahlil qilishni o`z ichiga oladi.
O`quvchi shaxsini rivojlantirishga qaratilgan texnologiyalar orasida 1-rasmda ko`rsatilganidek, imitatsion amaliy pedagogik o`yinlar ham mavjud bo`lib, ular ta`lim-tarbiya jarayoniga osonroq joriy etish mumkinligi bilan ajralib turadi. Imitatsion pedagogik o`yinlar yordamida o`qituvchi o`quv-tarbiya jarayonida vujudga keladigan turli-tuman pedagogik vaziyat (muammo)larni ta`lim oluvchining bevosita va faol ishtirokida hal qilish orqali ularni bilish faolligini jadallashtirishga, ijodiy safarbarligini oshirishga, mustaqil ravishda echim va xulosalarga kelishga, o`z bilimlari orqali murakkab muloqotga kirishishiga erishadi.
Hozirgi kunda imitatsion o`yinlar bir qator pedagogik va metodik fanlar bo`yicha ishlab chiqilgan bo`lib, ular asosan seminar va amaliy mashg`ulotlarda qo`llanilmoqda. Masalan, pedagogika, kasbiy ta`lim, tarbiyaviy ishlar metodikasi kabi fanlar bo`yicha mashg`ulotlar (ish o`yinlari)da fan o`qituvchi, sinf rahbari, o`quv ishlari bo`yicha direktor o`rinbosari va hokazolarning funktsional vazifalarini talabalar ularning roliga kirib, mustaqil ravishda o`zlashtiradilar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
