Urganch davlat universiteti «pedagogika va psixologiya» kafedrasi

O`quvchi-yoshlarda tolerantlik madaniyatini shakllantirishning pedagogik-psixologik o`ziga xosliklari.

Tolerantlik hodisasining ijtimoiy-siyosiy namoyon bo‘lish xususiyatlarini quyidagicha tasniflash maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz:

-millatlararo;

-fuqarolararo;

-aholi va qatlamlararo;

-madaniyatlararo;

-partiyalararo;

-qadriyatlararo;

-konfessiyalararo (dinlararo);

-hududlararo;

-urug‘-qabilalararo;

-jamoalararo tolerantliklar.

Millatlararo tolerantlikda jamiyatdagi barcha millatlarning teng huquqliligi, tinch-totuvlikda yashashlari ifodalangan bo‘lsa, fuqarolararo tolerantlikda insonlarni o‘zaro bir-birlariga hurmatda bo‘lishlari, mehribonchilikni, odamgarchilikni unutmasliklari ifodalanadi.

Davlatlararo tolerantlikda esa davlatlar o‘rtasida o‘zaro hamkorlikni rivojlantirish, chegaralar daxlsizligini ta’minlash, inchlikni saqlash muammolari ifodalangan. Ijtimoiy-ruhiy tasnif talablariga ko‘ra tolerantlik hodisasini ikkiga bo‘lib o‘rganish lozim:

1. 
   Anglangan tolerantlik.
   
2. 
   Anglanmagan tolerantlik.
   

Anglangan tolerantlikda jamiyatda yashayotgan kishilarning murosaviy turmush tarzi, kamolotga hamkorlikda intilish, ular o‘rtasida o‘zaro bir-biriga bo‘lgan qadr-qimmat ifodalanadi.

Anglanmagan tolerantlikda esa ijtimoiy-ma’naviy karaxtlik, intellektual turg‘unlik holatlarida, jamiyatda yashayotgan ishilarning o‘zlarini turmushlarida namoyon bo‘ladi. Masalan: yuz berayotgan siyosiy-madaniy jarayonlar mohiyatiga tushunib etmaslik yoki tabiat hodisalarini tushunmaganliklari sababli ularni taqdir taqozosi, yuz berishi muqarrar hodisalar sifatida talqin etish, inertsion sabr-toqat qilishlari anglanmagan tolerantlikdir.

Tolerantlikni ta’minlovchi omillarni ajratib olishimiz mumkin:

- boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik;

- xalqaro hamkorlikni rivojlantirish;

- har bir davlat, region va jamoada barqaror tinchlik va ahillikka amal qilinishi, etnohududiy, geosiyosiy omil.