Urganch davlat universiteti «pedagogika va psixologiya» kafedrasi

Subyektiv-idealistik nazariya (mantiqiy pozitivizm, fenome-nologiya, emotovizim, etikadagi lingvistik tahlil, U.Erban, D.Proll, L.Lyuis va boshqalarning asab-iroda qadriyat nazariyasi) qadriyatni ong hodisasi sifatida talqin etadi, unda baholanayotgan obyektga insonning subyektiv munosabati, psixologik kayfiyatining namoyon bo`lishini ko`radi.

Qadriyatning naturalistik nazariyasi (qiziqishlar nazariyasi, tadrijiy etika, kosmik teologik etika) qadriyat ostida inson tabiiy ehtiyojlari yoki yaxlitlikda tabiat qonunlarining aks etishini ko`radi. Masalan, qiziqishlar nazariyasi tarafdorlari narsa-hodisalarning qimmatini insonning unga qiziqishidan kelib chiqib belgilaydi (R. Peri, D. Parker (AQSh), F. Tennant (Angliya)).

Aksiologik trantsdentalizm dunyosida qadriyat - inson ishtirok etishi mumkin bo`lgan (yoki mumkin bo`lmagan) mayjudlikning mustaqil sohasiga ega ideal.

Ijtimoiy kontseptsiya uchun ijtimoiy umumiylik bilan bogiiqlikdagi qadriyatning nisbiyligi xarakterlidir.

Dialektik materialistik yo`nalish tarafdorli qadriyatlar tizimiga jamiyatning tarixiy, iqtisodiy, ijtimoiy rivoji nuqtai nazaridan qaraydi.

Qadriyatning manbai nuqtai nazaridan haqli ravishda qadriyatlar haqidagi ma`limotning quyidagi asosiy turlarini ajratib ko`rsatish mumkin:

-aksiologik transtsendentalizm (G.Lottse, V.Vindelband, G.Rikkerg) odamlarni oliy maqsadga erishishga yo`naltiruvchi qan-daydir o`zaro aloqador ideal mohiyatni qadriyat manbai hisoblaydi.

-aksiologik ontologizm (N.Gartman, M.SHeler, M.Xay-degger) uning yordamida hayot qadriyat sifatida anglanadigan yuqori ratsional intuitsiyani qadriyat manbai sifatida tushunadi.