Onlayn marketing (elektron marketing) - axborot texnologiyasidan
foydalanishda kompaniya va mijozlar o ‘rtasidagi uzoq muddatli aloqalar
rivojlangan interaktiv jarayon. Keng m a’noda, marketing mijozlaming
ehtiyojlarini qondirish va maksimal foyda olish uchun strategik va taktik
rejalashtirish jarayonlarini o ‘z ichiga oladi.
E-marketing ikki xil b o ‘lishi mumkin:
- butun tashkilotning marketing strategiyasining tarkibiy qismi.
- butun an’anaviy marketing komponentlarini o ‘z ichiga olgan mus
taqil tizim b o iib , ular elektron muhitga oikaziladi.
E-marketingda mijozlar an’anaviy demografik usul bilan segment-
larga boiinm aydilar, ammo ularning xatti-harakati bo'yicha segmentlar-
ga boiin adi. Bugungi kunda distribyutor kanallarining soni o ‘sib bor-
moqda va ishlab chiqaruvchilar mahsulotni xaridorga to ‘g ‘ridan to ‘g ‘ri
yetkazishning yangi usullarini kashf etishda vositachilar
soni ortib bor-
moqda. Kompaniyalar yangi sharoitlarga moslashish uchun turli xil m ar
keting turlarini joriy qilishlari kerak.
Biznes va axborot texnologiyalarining elektron marketingga ta ’siri:
• Mijoz - eng muhimi. Bugungi biznes dunyosi raqobat sharoitla-
rini aniqlaydigan iste’molchilar tomonidan belgilanadi. Xarid qilish
kuchini ko ‘paytirish, doimiy o ‘zgarib borayotgan ehtiyojlar va umidlar
qisqartirilgan mahsulot hayot sikliga olib keladi.
• Tezlik. Intemetdagi m aiu m o tlar yuqori tezlikda o ‘zgarib boradi,
shuning uchun mijoz doimiy ravishda jarayonni kuzatishi kerak;
• Masofaning yo‘qolishi. Internet yordamida geografik to ‘siqlar
boim aydi. Kompaniyalar dunyoning turli burchaklaridagi o ‘z mijozlari
bilan muloqot qilishadi. Global miqyosda erishish imkoniyati a w a l
mavjud b o im ag an bozorlarga erishishga imkon beruvchi omil hisobla
nadi. Shu sababli, Internet cheksiz global bozor hisoblanadi.
• Vaqt cheklovlarining yo‘qligi. Uzluksiz faoliyat, ya’ni
kuniga
yigirma to ‘rt soat, haftasiga yetti kun (24/7):
• Zakovatga asoslangan kapital - tasavvur, ijodkorlik va tadbirkor-
lik - moliyaviy kapitalning muhim manbalari.
Yuqorida sanab o iilg a n elektron texnologiyalaming ta ’siri,
elektron-marketing - internet va boshqa raqamli texnologiyalardan
foydalangan holda marketing maqsadlari uchun m oijallangan murakkab
jarayondir.
Virtual muhitni an ’anaviy marketingga ta ’siri:
285
• an ’anaviy marketing funksiyalarining samaradorligini oshiradi;
• marketing yechimlari uchun moslashuvchanlikni ta ’minlaydi
(fizik chegaralami bekor qilish, mahsulotlar va xizmatlar to ‘g ‘risida
m a’lumotlarga kirish, passiv mijoz holatidan faolga o ‘tish).75
E-marketingning eng katta afzalligi shundaki, internet mahsulotni
sotishning har bir bosqichida xizmat ko'rsatishni ta ’minlaydi: mahsulot
ni sotishdan avval, sotish paytida va savdo operatsiyasidan keyin.
M arketing
maqsadlariga erishish uchun, maqsadli guruhdan so‘ng,
m ijozlar aniqlanganidan so‘ng, keyingi qadam marketing choralari va
harakatlar va ulam i q o ila sh n i ko‘zda tutishdir. A n’anaviy marketing
strategiyasi modelidan so‘ng, kompaniya marketing vositasi deb atala-
digan birlashgan marketing vositalarini ishlab chiqadi. A n’anaviy
marketing ishlarida u mahsulot, narx, reklama va tarqatishni o ‘z ichiga
oladi. Biroq ushbu to ‘siqni intemetga o ‘tkazish, qaror qabul qilish kuchi
sotuvchidan xaridorga o ‘tadi. Asosiy e ’tibor, qaror qabul qilish qudra-
tiga ega b o ‘lgan mijoz bilan muloqotda bo ‘ladi.
shuning uchun ishlab
chiqaruvchi mijozning ishlab chiqarish bosqichidan oldin ham ehtiyoj-
larini aniqlab olishlari kerak.
A n’anaviy marketing aralashmasi interaktivlik elementlariga ega
emas, shuning uchun an ’anaviy tarzdan farqli o ‘laroq, elektron
marketing yanada kengroq xususiyatga ega.
Narxlash. Internet samarali bozor deb qaraladi, chunki u past
narxlar, yuqori narxlar moslashuvchanligi, tez-tez lekin kam ahamiyatli
narx o ‘zgarish kabi xususiyatlarga ega. Intemetda
tijorat faoliyatining
past xarajatlari past narxlami keltirib chiqaradi - xodimlarga b o ig a n
ehtiyojni, binolami ijaraga olish va texnik xizmat ko'rsatish xarajatlarini
kamaytiradi. Xarid qilish vositachilari narxni pasaytirishga hissa qo‘sha-
di (benchmarketing natijalarini ommaviy taqdim qilish), teskari auksion-
lar (xaridorlar narxni belgilab qo'yadilar) (yetkazib beruvchi taklifni
bajarishga harakat qiladi), soliqdan ozod qilingan zonalar, venchur kapi-
tali (aksariyat elektron biznes venchur kapitallari hisobiga moliyalash-
tiriladi va u tezroq va yuqori daromaddan ko 'ra uzoq muddatli daro-
madga e ’tibomi qaratadi), faol raqobat (ko'plab bozor qatnashchilari,
narxlami taqqoslash, savdo takliflaming yangilab turilishi va boshqalar).
Narxlam ing moslashuvchanligi sotib olish
xatti-harakatlari va narx
75 http://ekonom ik-Iom za.rnoodlc.org.pl;'m od/hook/vicw .php?id=726& chaD terid= 15.3
286
o ‘zgarishlari bilan b o g iiq . Narxlarga qiziquvchi iste’molchilami jalb
qilish istagi, narxlar o ‘zgarishining qulay va oddiy jarayoni, eksperi-
m entlar va narxlami solishtirish narxlarda tez-tez ammo deyarli sezil-
maydigan darajada o ‘zgarishlarga olib keladi.
Narx sifat belgisi sifatida - mijozning mahsulot xususiyatlari bilan
yaxshi tanish bo‘lmagan taqdirda tegishli narxlash strategiyasi. Bunday
holda yuqori narx mijozga mahsulot yoki xizmat yaxshi va sifatli
ekanligini tasdiqlaydi.
R ag‘batlantiruvchi narx - bu narxlash usuli savdolami rag‘batlanti-
rish va mijozlami jalb qilish uchun ishlatiladi. Ushbu usul odatda qisqa
muddat davomida savdo samaradorligini oshirish uchun qoilaniladi;
Yetakchilik bahosi - ushbu uslub b o ‘yicha eng past narx m a iu m bir
mahsulot yoki xizmat kategoriyasi uchun o ‘matiladi.
Bunday holda
xarajatlami kamaytirish kerak;
0 ‘z ehtiyojlarini yaxshiroq qondirish maqsadida m ijozlaming aniq,
maqsadli guruhiga e ’tibor qaratish, narx-navoning segmentatsiyasi
bo‘yicha yondashish;
Nufuzli narx - ayrim iste’molchilar yuqori narxda sotib oladilar.
Buning natijasida ular qimmatbaho mahsulot yoki xizmatni olishga
intiladi.
Doimo o ‘zgarib borayotgan mijozlar uchun onlayn narxlar dinamik
va faoldir. Shuning uchun kompleks narxlash usullari, tamoyillari va
strategiyalarini birlashtirish va q o ila sh zarur.
Do'stlaringiz bilan baham: 
