Urganch axborot texnologiyalar texnikumi 04-21 axborot xavfsizligi guruhi talabasi Matyoqubov Sotiboldining fizika fanidan yozgan Mustaqil ishi

Rezistor. Reostat. Tranzistor, Mikrosxemalar va ularning ishlashi.
Rezistorlar so`zi lotincha resisto-so`zidan olingan bo`lib qarshilik so`zidan olingan. Elektro va radiote[nikada, avtomatika elektronikada keng foydalaniladigan detallardandir. Eng sodda rezistor (rasm) yonmaydigan materiallardan yasalgan karkas 1dan, karkasda o`ragan katta solishtirma qarshilikli sim 2 dan va znjirga ulanadigan uchlardan iborat. Ko`pincha metall o`tkazgich o`rniga solishtirma qarshiligi katta bo`lgan boshqa materiallardan foydalaniladi. Bu holda bunday materialdan karkasga surilgan o`tkazuvchi parda tok o`tkazmaydigan materialdan qilingan himoya qatlami bilan qoplangan. Elektro va radiotexnik sxemalarda rezistor rasmda ko`rsatilgandek bilgilanadi. Shartli belgi yardamida, odatda, rezistorning nomeri (masalan, R₁, R₂ va hakozo) yoki qarshiligning omlarda, kiloomlarda (1megaom=1000000Om) ifodalangan qiymati qo`yiladi. Bundan tashqari, rezistorlarda bshqa belgilar qo`yiladi, biroq ular haqida keyinroq gapiramiz.
Reoastatlar elektr zanjiridagi tok kuchini va kuchlanishni rostlash yoki cheklash uchun xizmat qiladigan asboblardir.
Simli reostat (rasm) ikkita vertikial tirgоvuch оrasiga mahkamlangan chinni asоsdan ibоrat bo`lib, unga sоlishtira qarshiligi kiatta bo`lgan sim o`ralgan. Bu sim uchlari qisqichlarga ulanadi. O`ralgan sim ustida esa sterjen jоylashgan bo`lib, bu sterjenga simlarga tegib turuvchi kоntakitli rоlikilari bo`lgan jilgich kiydiriladi. Jilgich simlar bo`ylab surilganda reоstat qarshiligi bir tekis o`zgaradi.
Reоstat zanjirga ham kietma-kiet, ham parallel ulanishi mumkin. Agar jilgich chap tоmоnda turgan bo`lsa, zanjirga simlarning ko`p qismi, y`ni reоstat qarshiligining ko`p qismi ulangan bo`ladi. Jilgichni o`ng tоmоnga surganda reоstatning zanjirga ulangan qismining qarshili kamaydi.

O`tkazgishlarni ketma-ket ulash.

E ng oddiy elektr zanjiri ham bir necha asbob va qurilmlardan iborat bo`ladi. Rasmda tok manbai, kalit, ampermetr, lampa va reostatdan iborat bo`lgan elektr zanjir tasvirlangan. Quyida manbadan chiqqan elektr toki kalit, ampermetr, lamha va reostatdan iborat bo`lgan elektr zanjir tasvirlangan. Asboblarning bunday ulanishi ketma-ket ulash deyiladi.