Urganch axborot texnologiyalar texnikumi 04-21 axborot xavfsizligi guruhi talabasi Matyoqubov Sotiboldining fizika fanidan yozgan Mustaqil ishi

b) Akkumulyatorlar
Ximiyaviy protsesslar natijasida elektr energiyasi to`play oladigan va energiyani ma'lum vaqt davomida saqlab tura oladigan asbob akkumulyator deb ataladi.
Elektrolitning tarkibiga qarab akkumulyatorlar kislotali va ishqorli akkuulyatorlarga bo`linadi. Kislotali eng oddiy akkuulyator elektrolitga botirilgan ikkita qo`rg`oshin plastinka (elektronlar)dan iborat bo`ladi; bundagi elektrolit bir oz sulfat kislota qo`shilgan suvdir.
Boshqa manbaning o`zgarmas toki elektrolit orqali o`tib, uni tarkibiy qismlariga ajratadi. Elektrolit ichida ionlar harakatga keladi: vodorod (H₂) kationlari tok manbaning manfiy klemasiga ulangan plstinkaga qarab, kislorod (O) anionlari tok manbaining musbat kleamasiga ulangan plastinkaga qarab harakat qiladi. Elektroliz natijasida musbat elektrodda qo`rg`oshin oksidlanadi va manfiy elektrodda kovakli (teshik-teshik) qo`rg`oshin paydo bo`ladi. Elektr energiyasi ximiyaviy energiyaga shunday qilib aylanadi va akkumulyator zaryadlanadi. Energiya bu turda ma'lum vaqt davomida saqlanishi va kerak bo`lganda elektr energiyasiga osongina aylanishi mumkin.
Reostatlar.
Reostatlar asosan elektr dvigatellarini ishga tushirishda, to`xtatishda va ulaning tezligini rostlashda qo`llaniladi. Simli reostat ikkita vertikal tirgovuch orasiga mahkamlangan chinni asosdan iborat o`lib, unga solishtirma qarshiligi katta bo`lgan sim o`raladi. Bu sim uchlari 2 qisqichlarga ulanadi.
O`ralgan sim ustida esa 5 sterjen joylashgan bo`lib, bu sterjenga simlarga tegib turuvchi 7 kontaktli roliklari bo`lgan 6 jilgich kiydiriladi. 6 jilgich simlar bo`ylab surilganda reostat qarshiligi bir tekis o`zgaradi.
Reostat zanjirga ham ketma-ket, ham parallel ulanishi mumkin. Agar jilgich chap tomonda turgan bo`lsa, zanjirga simlarning o`p qismi, ya'ni reostat qarshiligining k`op qismi ulangan bo`ladi. Jilgichni o`ng tomonga surganda rostatning zanjirga ulangan qismining qarshiligi kamayadi. Rasmda richagli reostatning sxemasi, tuzilishi va tashqi ko`rinishi tasvirlangan. Sim spirallar-qarshiliklar 8 ning kontaktlar bo`ylab surila oladi. Sxemadan ko`rinib turibdiki, richag reostat kontaktlari bo`ylab surilganda uning qarshiligi bosqichlab o`zgaradi.