Uo‘K: 62(075) kbk

Deformatsiyalarni muvozanatlash. Bu usulning mohiyati shundaki, unda choklarni tushirish tartibini oldingi choklarni tushirishda hosil bo‘lgan deformatsiyalar keyingi chokni tushi- rishda kamayadigan qilib tanlanadi. Bu usul o‘zaksimon kon­ struksiyalarni va simmetrik kesimli detallarni payvandlashda keng qo‘llaniladi.
Teskari deformatsiyalar. Konstruksiya yoki elementni pay­ vandlash oldidan qoldiq deformatsiyani kamaytirish uchun sun’iy ravishda oldindan payvandlash vaqtida yuzaga keladigan defor­ matsiyaga teskari ishorali deformatsiya hosil qilinadi. 4.12-rasm­ da teskari deformatsiyadan foydalanishga oid ba’zi misollar kel- tirilgan.
Qattiq mahkamlash (4.13-rasm). Agar 600^°C dan ortiq ha­ roratgacha qizish zonasi payvandlanayotgan element umumiy kengligining 0,15 qismidan ortmasa, mahkamlab payvandlashda mahkamlamasdan payvandlashdagidan ko‘ra payvand deformat­ siyalari kamroq bo‘ladi. Agar qizish zonasi list kengligiga nis­ batan 0,15 dan katta bo‘lsa, u holda qattiq mahkamlash defor­
matsiyalarni kamaytirmaydi, balki aksincha ularni erkin holatda payvandlashdagidan ko‘ra ko‘paytirib yuborishi mumkin.



4.12-rasm. Teskari bukilish hosil qilish sxemasi:
a – yupqa erkin listlar; b – keng erkin listlar; d – mahkamlangan listlar.


4.13-rasm. Listlarni qattiq mahkamlash sxemasi.


Choklarni va chok atrofi zonalarini bolg‘alash. Bolg‘alash kuchlanish va deformatsiyalarning kamayishiga yordam beradi. Bolg‘alashda quyidagi shartlarga rioya qilish kerak:

• 
  ko‘p qatlamli payvandlashda qatlam-qatlam qilib bolg‘ala­ nadi, birinchi va oxirgi qatlam bolg‘alanmaydi;
  
• 
  bolg‘alashni chokning 150–200 mm uzunlikdagi hududida payvandlangan hamon yoki 150–200^°C qizigani hamon bajarish kerak;
  
• 
  16 mm dan yo‘g‘on metalni payvandlashda chok atrofi zo­ nasidagi metalni ham bolg‘alash kerak.