Uo‘K: 62(075) kbk

5.11-rasm. ÂÄ rusumli payvandlash to‘g‘rilagichining prinsipial sxemasi:a – qo‘shish sxemasi, b – tashqi zanjirning uch fazali toki, d, e – uchta fazaning to‘g‘rilangan toklari


5.12-rasm. ÂÄ rusumli payvandlash o‘g‘rilagichi:
1 – to‘g‘rilagich bloki; 2 – dastaklar; 3 – saqlagichlar; 4 – apparatura bloki; 5 – ventilator; 6 – rele; 7 – kuch transformatori; 8 – ikkilamchi o‘ram; 9 – birlamchi o‘ram; 10 – ampermetr; 11 – lampa; 12 – uzgich; 13 – skobalar; 14 – tokni rostlash dastagi; 15 – tok diapazonlarini o‘zgartirgich; 16 – teskari provodni yerga yo‘naltirish shinalari; 17 – tok ajratmalari; 18 – yerga o‘tkazish bolti; 19 – tarmoqqa ulash uchun shtepselli ajratma.
Bunday to‘g‘rilagichning asosiy elementlari – uch fazali pay­ vandlash transformatorlari T₁ va to‘g‘rilagichlar bloki V₁...V₆. Pay­ vandlash transformatorlarining magnit o‘tkazgichida birlamchi W₁ va ikkilamchi W₂ chulg‘amlar bir-biridan bir qancha masofada joylashgan bo‘ladi, bu esa pasayuvchi VATni hosil qilish uchun zarur bo‘lgan F_s sochilma oqim paydo bo‘lishini ta’minlaydi. Bu to‘g‘rilagichlar bloki ko‘prik sxemasida yig‘ilgan bo‘lib, to‘g‘ri­ langan tokning biroz sezilarli pulslanishi amplitudasini va pay­ vandlanadigan metalga kiritiladigan issiqlik energiyasining yuqori darajada barqarorligini ta’minlaydi. Salt yurish rejimida payvand­ lash zanjiri ochiq, U_syu 65...70 V. Yuklama rejimida, yoy yonganda va chok shakllanishi davomida lozim bo‘lgan tok kuchi trans­ formator magnit o‘zagida ikkilamchi chulg‘amni o‘zak bo‘ylab surilishi hisobiga tekis rostlanadi, buning uchun dastaki to‘g‘ri­ lagichning jildiga chiqarilgan mexanizm bor.
Qisqa tutashish rejimida qisqa tutashish toki I_qt = (1,1...1,3)I_yo, bu yoyni uyg‘onishi uchun yetarli. ÂÄ to‘g‘rilagichlari yaxshi
texnik ko‘rsatkichlarga ega (5.2-jadvalga qarang).

1. 
   ­jadval
   

Eriydigan elektrod bilan yoy dastaki payvandlash uchun to‘g‘ri- lagichlarning texnik tavsifi

To‘g‘rilag­ ichning turi	Kuchlanishi, V		Payvandlash tok kuchi, A		UDE, %	Talab qiladigan quvvati, kV.A
	U1	^Us.y.u	^Inom	Rostlash diapazoni
ÂДÂД–101	380	65...68	125	20...130	60	10
ÂД–201	380	70	200	30...200	60	15
ÂД–306	220;380	70	315	45...315	60	21
ÂД–401	380	80	400	50...450	60	28

Himoyalovchi gazlarda suyuqlanadigan elektrod bilan pay­ vandlash jarayoni, odatda, katta pa yvandlash tokida olib boriladi (300A dan katta). Bu holda payvandlash yoyining VATi, ayniqsa, SO₂ gazda payvandlashda, o‘sib boradigan bo‘lib qoladi. Demak, yoyni turg‘un yonishi uchun ta’minlovchi manba qattiq VAT ga ega bo‘lishi lozim. ÂÄÃ to‘g‘rilagichi (5.3-jadval) shunday tavsifga ega. Ular yoy bilan dastaki payvandlash uchun to‘g‘rilagichdagi kabi asosiy konstruktiv elementlarga ega. Bular uch fazali transformator va to‘g‘rilagichlar blokidir. Payvandlash tokini boshqarish uchun

to‘yinuvchi drossel qo‘llangan. Metalning sachrashlarini kamayti­ rish uchun payvandlash zanjiriga qo‘shimcha drossel ulangan, bu drossel induktivlikni pog‘onali o‘zgartirish uchun qayta ulagichga ega. Bu payvandlash rejimini tanlash imkoniyatlarini kengaytiradi.

2. 
   ­jadval
   

Eriydigan elektrod bilan himoya gazlarda payvandlash uchun to‘g‘rilagichlarning texnik tavsifi

To‘g‘rila- gichning turi	Kuchlanishi, V			Payvandlash tok kuchi, A		UDE, %		Talab qiladi- gan quvvati, kV.A		FIK
	U1	^Us.yu	ishchi	^Inom	rostlash diapazoni
ÂДГ–302	220; 380	42	16...40	315	50...315	60	20		75
ÂДГ–601	220; 380	66	18...36	630	100...700	60	69		82
ÂДУ–305	220; 380	70	16...38 21...33*	315	50...315 20...315*	60	29		70
ÂДУ–504	220; 380	80	18...50 23..46*	500	100...500 70...500*	60	40		82
ÂДУ– 1601	380	100	26...66 30...60*	1600	500...1600	100	155		84
* Pasayuvchi tashqi VAT uchun

ÂÄÃ to‘g‘rilagichlaridan tashqari himoyalovchi gazda suyuqla­ nadigan elektrod bilan payvandlash uchun ÂÄÓ universal man­ balaridan foydalanish mumkin (5.3-jadvalga qarang). Ularning sxemalari pasayib boradigan VAT ni qattiq tavsifga o‘zgartirib ulashni ko‘zda tutadi.

Payvandlash to‘g‘rilagichini talab etilgan ish rejimiga rostlash.

Payvandlash to‘g‘rilagichini ish rejimiga rostlashda quyi- dagilarni bajarish lozim:
to‘g‘rilagichni talab etilgan tarmoq kuchlanishga ulash; payvandlash to‘g‘rilagichini qo‘shish;
to‘g‘rilagich salt yurish rejimida ishlaganda talab etilgan pay­ vandlash toki bosqichini rostlab olish zarur;
payvandlash tokini yoki yoy kuchlanishini salt yurish rejimi­ da ishlashi uchun yoki to‘g‘rilagich kuchlanishda ishlashi uchun rostlash dastagi yordamida rostlab olish zarur;
payvandlash avtomati yoki yarim avtomatining elektrod si­ mining uzatish tezligini boshqaruv dastagi yordamida rostlab olish zarur.

4. Payvandlash o‘zgartirgichlari va agregatlari

O‘zgarmas tokning payvandlash generatorlari elektr mashi­ nalarning maxsus xillari bo‘lib, ular qattiq, tez pasayadigan va sekin pasayadigan tashqi VAT li qilib chiqariladi. Payvandlash generatorining valini aylantiruvchi yuritma sifatida yoki qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron elektr yuritgich yoki ichki yonuv yuritgichdan foydalanadilar (5.13-rasm).