Uo‘K: 62(075) kbk

4.6-rasm. Kam uglerodli po‘latning mexanikaviy xossalarining haro- ratiga bog‘liq holda o‘zgarishi.


Payvandlash deformatsiyalarining klassifikatsiyalanishi. Payvand konstruksiyalari payvand birikmalarda o‘lchamlarini o‘zgartirish va umumiy deformatsiyalarga duch kelishi mumkin. Umumiy deformatsiyalar bo‘ylama va ko‘ndalang egilish, buralish deformatsiyalari va turg‘unlikni yo‘qotish tarzida bo‘ladi.
Bo‘ylama va ko‘ndalang deformatsiyalar natijasida elementlar uzunligi va kengligi bo‘yicha qisqaradi. Bu deformatsiyalar pay­ vand choklarni simmetrik joylashtirganda yuzaga keladi.
Egilish deformatsiyalari payvand choklari konstruksiyalar­ da, nosimmetrik joylashganida vujudga keladi va elementlarning bo‘ylama qisqarishi – choklarning bo‘ylama cho‘kish va element­ larning ko‘ndalang qisqarishi – choklarni ko‘ndalang cho‘kish­ ga olib keladi. Deformatsiyalarning bu turi amalda ancha ko‘p uchraydi.
Buralish deformatsiyalari choklarning elementlar ko‘ndalang kesimida nosimmetrik joylashishi tufayli yuzaga keladi va nisba- tan kam uchraydi.
Turg‘unlikni yo‘qotish deformatsiyalarini siquvchi kuchlanish­ lar hosil qiladi, bu kuchlanishlarning o‘zi esa buyumning isishi (qizishi) va sovishi natijasida hosil bo‘ladi.

3. Uchma-uch va tavrli birikmalarni payvandlashdagi defor- matsiya va kuchlanish

Uchma-uch birikmalarni payvandlashdagi deformatsiya va kuchlanishlar. Davomiyligi jihatidan payvandlash kuchlanish­ lari texnologik va qoldiq kuchlanishlarga bo‘linadi. Texnologik kuchlanishlar payvandlash vaqtida (haroratning o‘zgarishi ja­ rayonida), qoldiq kuchlanishlar esa payvandlash tamom bo‘lib, buyum to‘la sovigandan keyin paydo bo‘ladi. Ta’sir yo‘nalishi jihatidan chok o‘qiga parallel joylashgan bo‘ylama va chok o‘qi­ ga ko‘ndalang, chiziqli payvandlash kuchlanishlari bo‘ladi (4.7- rasm).