Uo‘K: 53(072) kbk

blok 
(t.y. 
elektr 
ta’minoti)
 
- 
Блокфункциональный
(железнодорожногоэлектроснабжения)
– 
The 
functional unit 
(rail power supply)
- o‘zida shkaflar, 35 kV kuchlanishgacha 

---

162
bo‘lgan shinalar, ikkilamchi kommunikatsiyalar va shkaflarni o‘zaro ulovchi 
similar 
dasta(jut)lari, 
himoya, 
boshqaruv, 
avtomatika, 
o‘lchash 
apparaturalarini konstruktiv jihatdan birlashtirgan elektr uskuna.
5.37. Himoya potensiali 
(
yer osti inshoatining
)
(H.p.) – Защитный 
потенциал 
подземного сооружения
 
– Protective potential 
of 
underground structures
– 
t.y. yer osti inshoati metall qismining elektr 
potensiali bo‘lib, u ma’lum darajada yer korroziyasi va daydi toklar 
hisobidan yuzaga keladigan korroziyadan himoya qiladi. Turli metallar uchun 
H.p. turlicha qiymatga teng bo‘ladi (0,5 dan 1,5 V gacha). Uning minimal 
qiymati korroziya jarayonining boshlanishiga, maksimal qiymati esa 
izolyatsion qatlamni metaldan ajralishiga, ayrim metallar (alyuminiy, 
qo‘g‘oshin) uchun – katodli korroziyaga mos keladi. H.p. qiymati inshoat 
potensialini o‘lchashda ishlatiladigan elektrodlar turiga ham bog‘liq bo‘ladi 
(qutblanadigan elektrod – po‘lat, qo‘rg‘oshin va b., qutblanmaydigan – mis 
sulfatli, xlor kumushli, vodorodli). 
5.38. Himoyalovchi vositalar 
(
elektr tokidan shikastlanishdan
)(H.v.)
 – 
Защитные средства 
от поражения электрического тока
– Protective 
equipment against electric shock-
elektr toki, elektr yoyi va ularning 
oqibatida yuzaga keladigan yong‘indan insonlar shikastlanishidan himiya 
qiluvchi asboblar, apparatlar, turli xil ko‘chma moslamalar va qurilmalar 
hamda ularning qismlari. 
Izolyatsiyalovchi, to‘suvchi va saqlovchi
H.v.lari 
qo‘llaniladi. Izolyatsiyalovchi vositalar insonni tok o‘tkazuvchi yoki 
yerlatgichlar qismlardan va yerdan ajratib turadi(
Elektr xavfsizligi
ga 
qarang!).
To‘suvchi vositalar
tok o‘tkazuvchi qismlardan ularga tasodifan tegib 
ketmaslik va xavfli bo‘lgan masofagacha yaqinlashmaslik uchun vaqtincha 
to‘sib turadi hamda kommutatsion apparatlarga adashib xizmat 
ko‘rsatmaslikdan asraydi. Ular turkumiga vaqtinchalik ko‘chma to‘siqlar, 
yerlovchi va shuntlovchi shtangalar hamda ogohlantiruvchi plakatlar kiradi. 
Yerlatgich shtanga - kontakt tarmog‘i va ikkita sim – rels liniyasi simlarining 
yerlash vositasidir. Yerlatgich shangalarini relslar yoniga yoki asosiga 
mahkamlash maqsadida qisqichli(boshmoqli) qilib yasaladi. Kontakt 
tarmog‘ini yerlatish jarayoni o‘ta xavfli (ishchi kuchlanish ajratilganda ham 
unda kuchlanish induksiyalanishi xavfi) bo‘lganligi sababli shtanga 
konstruksiyasida uni maxsus ketma-ketlikda oshish va yechib olish belgilab 
qo‘yilgan. Bu jarayonlar xodim tomonidan delekrtik qo‘lqoplarda bajariladi. 

---

163
Drezina, avtomotris yoki izolyatsion ko‘chma balandlik ustida turgan inson 
ishchi kuchlanish ostida bo‘lgan kontakt tarmog‘ida biror ish bajarayotganda 
va undagi bir qancha elementlarga tekkanda uni himoyalash uchun 
elementlar potensiallari shuntlovchi shtangalar yordamida o‘zaro 
tenglashtiriladi.
Saqlovchi vositalar
ishchi xodimni yorug‘lik, issiqlik va mexanik 
ta’sirdan, yonuvchi mahsulotlardan, elektromagnit maydon ta’siridan hamda 
balandlikdan yiqilib tushishdan saqlaydi. Ularga himoya ko‘zoynaklar, qiyin 
yonadigan matolardan tayyorlangan maxsus qo‘lqoplar, himoya kaskalari, 
gazdan asrovchi moslamalar, saqlovchi belbog‘lar, ehtiyotlovchi kanatlar, 
elektromagnit maydon ta’siridan himoyalovchi ko‘chma ekran qurilmalari va 
b. kiradi.