Uo‘K: 53(072) kbk

3.79. Тaqqoslash usuli – методсравнения - method of comparison –
bu usulda o‘lchanayotgan kattalik qiymati avvaldan ma’lum bo‘lgan o‘lchov 
bilan taqqoslanadi. Bu usulning o‘ziga xos xususiyati shundan iboratki, 
o‘lchash jarayonida o‘lchov bevosita ishtirok etadi. 
Тaqqoslash usulinol, 
differensial, 
qarama-qarshi 
qo‘yish, almashlash va mos tushish 
usullariga
bo‘linadi.
 
3.80. Тaqqoslovchi o‘lchash asbobi 
–
измерительный прибор 
сравнения - measuring instrument -
o‘lchanayotgan kattalikning qiymati 
avvaldan ma’lum bo‘lgan kattalik bilan solishtirish uchun mo‘ljallangan 
asbob. Bu asboblar bilan ikki xil usulda o‘lchash mumkin: 1) o‘lchanayotgan 
kattalik boshqa bir kattalik bilan tenglashganda asbobning ko‘rsatishi 
bo‘yicha; 2) ikkala kattalik farqining asbobga ta’siri bo‘yicha. 
O‘lchash usuliga ko‘ra taqqoslovchi asboblar 
muvozanatlangan 
va 
muvozanatlanmagan rejimlarda 
ishlatiladi (3.19- rasm). Тaqqoslovchi 
asboblarga 
ko‘priklar 
va 
kompensatorlar 
kiradi.
3.81. Xatolik - погрешность - error - 
xatolik o‘lchashning asosiy 
xarakteristikalaridan hisoblanib, 
o‘lchash xatoligi o‘lchash natijalarining 
o‘lchanayotgan kattaliklarining haqiqiy qiymatlaridan og‘ishidir. 
O‘lchanayotgan kattalikning haqiqiy qiymati uchun namunaviy o‘lchash 
vositalari yordamida aniqlash mumkin bo‘lgan qiymat qabul qilinadi. Ba’zan 

---

113
o‘lchash 
vositalari xatoliklarini
nolga yaqin ekanligini ko‘rsatuvchi va 
ularning sifatini aks ettiruvchi o‘lchash vositalarining aniqligi tushunchasi 
qo‘llaniladi. 
O‘lchash vositalarining xatoligi
ifodalanish usuliga ko‘ra
 
absolut, nisbiy va keltirilgan xatolik
largabo‘linadi. o‘lchash vositalari 
xatoliklarini kamaytirish usullariga asosan quyidagilar kiradi: 
real 
o‘zgartirish xarakteristikasini mo‘tadillash; xatoliklarni kompensatsiyalash 
va korreksiyalash; xatoliklarni filtrlash; konstruktiv usullar.
3.19- rasm. Тaqqoslovchi o‘lchash asbobining funksional sxemasi: 
a – 
muvozanatlangan, b – muvozanatlanmagan rejim: O‘ –o‘lchov, MK – 
muvozanatlashko‘rsatkichi, KQ – ko‘rsatkichqurilmasi, O‘O‘ – o‘lchasho‘zgartkichi.