Uo‘K: 53(072) kbk

3.91. O‘lchash axboroti – измерительная информация - measuring 
information - 
o‘lchash vositalari yordamida olingan o‘lchanayotgan fizik 
kattaliklar to‘g‘risidagi axborot.
3.92. O‘lchash mexanizmi – измерительный механизм - measuring 
mechanism -
asbobning bir qismidan iborat bo‘lib, u elektr (magnit) 
energiya qo‘zg‘aluvchan qismni siljituvchi mexanik ener-giyasiga 
o‘zgartiradi. Aksariyat o‘lchash mexanizmlarida qo‘zg‘aluvchan qismning 
siljishi ma’lum o‘q atrofida 

burchakka burilishdan iborat bo‘ladi.
3.93. O‘lchasho‘zgartirgichi – измерительный преобразователь - 
measuring transducer -
o‘lchash axboroti signalini uzatish, o‘zgartirish, 
ishlov berish va saqlash uchun qulay, lekin kuzatuvchini bevosita qabul 
qilishga noqulay bo‘lgan ko‘rinishda ishlab chiqarishga mo‘ljallangan 
o‘lchash vositasi bo‘lib, vazifasiga ko‘ra u birlamchi, oraliq, uzatish va 
masshtab o‘zgartkichlarigabo‘linadi.
3.94. O‘lchash ob’ekti – объект измерения -object of measurement 
-
bir yoki bir nechta o‘lchanadigan fizik kattaliklar bilan ta’riflanadigan jism 
(fizik tizim, jarayon, hodisa va b.) 
3.95. O‘lchash qurilmasi – измеритeльное устройство -measuring 
device - 
o‘lchash signali bilan bog‘langan va alohida konstruksiyaga ega 
hamda ma’lum vazifa bajaradigan o‘lchash asbobining qismi. 
3.96. O‘lchash signali – измеретельный сигнал – en measurement 
signal
- o‘lchanayotgan fizik kattalik to‘g‘risidagi sonli axborotni o‘z ichiga 
olgan signal. 
3.97. O‘lchash turlari–вид измерений -type of measurement -
o‘lchash natijasini hosil qilish usuliga ko‘ra 
bevosita, bilvosita va birgalikda 
o‘lchash
turlari mavjud. 
Bevosita o‘lchash
turida o‘lchanayotgan kattalikning 
qiymati bevosita tajriba natijasida topiladi. Masalan, tokni ampermetr, 
quvvatni vattmetr, haroratni termometr yordamida o‘lchash. Тaqqoslash 
asboblari yordamida noma’lum kattalik qiymatini o‘lchash ham bevosita 

---

116
o‘lchash turiga kiradi. 
Bilvosita
o‘lchashda o‘lchanayotgan kattalikning 
qiymati u bilan ma’lum bir bog‘lanishda bo‘lgan boshqa bir kattaliklarni 
bevosita o‘lchash natijasiga ko‘ra aniqlanadi. Bu o‘lchash turida 
o‘lchanayotgan kattalikning qiymati quyidagi formula yordamida topiladi: 
𝑌 = 𝐹(𝑥
1
, 𝑥
2
, … , 𝑥
𝑛
), 
bu yerda: 
Y
– o‘lchanayotgan kattalikning qiymati, 
𝑥
1
, 𝑥
2
, … , 𝑥
𝑛
– asboblar yordamida bevosita o‘lchangan kattaliklar qiymatlari. 
O‘zgarmas tok zanjirining quvvati 
P 
ni ampermetr va voltmetr yordamida 
o‘lchangan tok 
I
va kuchlanish 
U
qiymatlariga ko‘ra 
P 
=
U I
formula 
yordamida topish yoki o‘tkazgichning solishtirma elektr qarshiligini uning 
asboblar yordamida o‘lchangan qarshiligi, uzunligi va ko‘ndalang kesimi 
yuzasi asosida aniqlash bilvosita o‘lchash turiga misol bo‘la oladi.