Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

3. Afina demokratiyasi. Qadimgi yunon shahar-davlatlari-

ning eng katta yutug‘i demokratik siyosiy tuzumning yaratilishi 

bo‘ldi. Bu ayniqsa Afina shahar-davlatida to‘la o‘z aksini top-

di.  Afinaning  o‘rta  qatlamini  tashkil  qilgan  dehqonlar,  savdo-

gar-hunarmandlar, yollanib ishlovchi demokratik tuzumning 

mustahkam ijtimoiy asosi bo‘ldi. O‘rta qatlamlar manfaatlarini 

himoya qilgan Afinaning siyosiy arboblari Solon Klisfen, Efialt 

va Periklning islohotlari Afina demokratiyasining huquqiy ne-

gizlarini shakllantirdi. 

---

381

 Afina demokratiyasining taniqli vakillaridan biri bo‘lgan Efi-

alt (mil.avv. V asr o‘rtalari) Sparta bilan aloqani uzishni,mus-

taqil tashqi siyosat yuritishni, jamiyatni yanada demokrat-

lashtirish hamda zodagonlarning siyosiy tayanchi bo‘lgan are-

opagning mavqeyini tugatishga chaqirdi. Efialt mil.avv. 462-yil-

da areopagni funksiyalarini cheklash bo‘yicha islohot o‘tkazdi. 

Areopag ixtiyoriga faqat jinoiy ishlarni ko‘rib chiqish qoldiril-

di.  Tez  o‘tmay  Efialt  zodagonlar  fitnasi  qurboni  bo‘ldi.  Uning 

izdoshi  Perikl  demokratik  islohotlarni  davom  ettirdi.  Afi na 

demokratiyasining eng taniqli arboblaridan biri Perikl qa dimgi 

aslzoda urug‘idan edi. Perikl Afina demokratiyasini 15 yil (mil.

avv. 444–429-yillar) boshqardi. U kuchli siyosatchi, o‘tkir notiq 

edi. Xalq uni o‘zining otashin nutqlari uchun Zevsga qiyos qildi. 

Afina  demokratiyasi  va  davlati  Perikl  davrida  gullab-yashna-

di. Shahar buyuk haykaltaroshlar, rassomlar, me’morlar ning 

asarlari  bilan  bezatildi.  Afina  akropolida  mashhur  Parfenon 

(ma’buda Afina ibodatxonasi), Propiley (Akropolga bosh kirish 

darvozasi), Erexteyon (afsonaviy Afina podshosi sharafiga ibo-

datxona) bunyod qilindi. Afinada mashhur olim va faylasuflar 

o‘z maktablarini ochdilar. Afina teatri yunon dunyosidagi eng 

yaxshi  teatr  hisoblanar  edi.  Periklning  o‘zi  o‘z  atrofiga  mash-

hur me’mor va haykaltarosh Fidiy, faylasuf Anaksimen, shoir-

tragik Yevripid va boshqa san’at va fan arboblarini to‘pladi. U 

Afina butun Ellada uchun maktab bo‘lishini orzu qilar edi. 

Perikl qator demokratik islohotlar o‘tkazdi. Uning davrida 

saylov huquqi kengaytirildi. Saylovlarda qur’a tashlash joriy 

qilindi. Davlat lavozimlariga ilk bor maosh to‘lash boshlandi. 

Bu kambag‘al fuqarolarni ham lavozimlarni egallashlariga im-

koniyat yaratdi. Keyinchalik fuqaroni xalq yig‘iniga qatnash-

gani uchun haq to‘lash boshlandi. Kambag‘al fuqarolarni te-

atrga kirishi uchun «teatr puli» berila boshlandi. Perikl davrida 

Afina demokratiyasi o‘zining eng yuqori cho‘qqisiga chiqdi.