Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

Rodos.  Mil.avv. III–II asrlarda Rodos oroli xalqaro savdo 

yo‘lida joylashgani uchun gullab-yashnadi. Rodos orqali Yu-

nonistondan  vino,  keramika,  zaytun  yog‘i;  Finikiya  qizil  ma-

tosi, sharq xushbo‘y moylari, qimmatbaho matolar, zargarlik 

buyumlari, Misr g‘allasi tashilar edi. Vositachilik savdosi Ro-

dosda yiliga 1 mln draxm daromad keltirgan, Rodos orqali 1 yil-

da 50 mln draxma miqdorida tovar (taxminan hozirgi 500 mln 

dollar) o‘tar edi. Rodos Bolqon Yarim oroli va Egey havzasini 

O‘rtayer dengizi, Finikiya portlari va Misr Aleksandriyasi bilan 

bog‘lagan. Rodosning tashqi siyosatining asosiy yo‘nalishi sav-

do yo‘llari xafvsizligini ta’minlash bo‘lib, shu sababli u kuchli 

harbiy flot saqlagan. Dengiz savdo yo‘lining xavfsizligini ta’min-

lash uchun Rodos dengiz piratlari bilan shafqatsiz urush olib 

borgan. U doimiy ravishda biror-bir qudratli davlat panohida 

bo‘lishga harakat qildi. Rodos mil.avv. III asrda qudratli Misr 

bilan ittifoqqa, mil.avv. III asr o‘rtalarida Pergam podsholigiga 

tayandi. Shu asr oxirida qudratli Rim davlati bilan ittifoq tuz-

di. Rodos dengiz va bo‘g‘ozlarda yetakchilik uchun Makedoniya 

bilan doimo dushmanlik munosabatlarida bo‘ldi. Shu sababli 

Rodos Makedoniyaga qarshi har qanday urushga kirgan dav-

latlar bilan ittifoqchilik munosabatlarini o‘rnatdi. Ikkinchi Rim 

– makedon urushi davrida (mil.avv. 200–196-yillar) Rim to-

monida turib, rimliklarning dengiz ta’minotini amalga oshirdi. 

Makedoniya bo‘ysundirilgandan keyin Rim respublikasi Rodos-

---

439

ning  savdo-harbiy  va  siyosiy  qudratini  zaiflashtirish  siyosati-

ni olib bordi. Rim senatining qarori bilan Rodosning qit’adagi 

boy mulklari tortib olindi. Rodosning dengiz savdosidagi mo-

nopoliyasini tugatish uchun Delos orolidagi port bojsiz savdo 

qiladigan nuqta deb e’lon qilindi. Natijada dengiz savdosining 

bir qismi Delos oroli orqali o‘tib, Rodosning savdo va siyosiy nu-

fuzi keskin qisqardi. Keyinchalik esa Rodos oroli Rimga qaram 

hududga aylandi. 

Rodosda san’at gullab-yashnadi. Mahalliy haykaltaroshlik 

maktablari shakllandi. mashhur Lisippning shogirdi haykalta-

rosh Xares Rodosning homiysi xudo Geliosga bag‘ishlab 36 

metrli haykal yaratdi. Bu haykal 12 yil davomida bunyod qilin-

di (taxminan mil.avv. 304–292-yillar). Dunyoning 7 mo‘jizasi-

dan biri sanalgan bu haykal Pergamdagi mavzoley va Galikar-

nosdagi Artemida ibodatxonasining kichik zamondoshi edi. 

Shuningdek, Rodosda Lisipp maktabi vakillari «Ilonlar bilan 

kurashayotgan Laokoon

 va uning o‘g‘illari» haykallari guruhini 

yaratdilar. 

Rodosda notiq Esxin asos solgan Rodos notiqlik maktabi 

faoliyat ko‘rsatdi. Mil.avv. II asr oxiri – I asr boshida Rodos-

da

 mashhur Sitseronning o‘qituvchisi notiq Molon ta’lim olgan. 

Rodos homiyligida orollarda ipakchilik va vinochilik markazi, 

Kosda mashhur tabiblar maktabi faoliyat ko‘rsatdi.

Mil.avv. III asrda yangi ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy taraqqi-

yot Bolqon Yunonistonining madaniy markaz sifatidagi roli 

yo‘qolishiga olib keldi. Natijada bu hudud ellin dunyosining 

chekka hududiga aylandi. Yunonistonning madaniy o‘choq si-

fatidagi shuhratini Afina bir qadar qo‘llab-quvvatlab turdi. Afi-

nada yunon falsafasi o‘qitildi. Bu yerda bir qancha an’anaviy 

haykaltaroshlik maktablari mavjud edi.