Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi



Download 3,16 Mb.
Pdf ko'rish
bet156/345
Sana29.12.2021
Hajmi3,16 Mb.
#84336
1   ...   152   153   154   155   156   157   158   159   ...   345
Bog'liq
jahon tarixi i qism. qadimgi sharq yunoniston rim

4. Adabiyot. Qadimgi Hind adabiyoti asarlarining katta qis-

mi an’anaviy janrlar bo‘lgan veda, epik va budda adabiyotlariga 

tegishli bo‘lib, asrlar davomida og‘zaki shaklda yashab keldi. 

Aynan muqaddas matnlarni eslab qolish, uzatish va talqin qi-

lish lingvistika, falsafa va mantiq kabi fanlarning rivojiga sabab 

bo‘ldi. Janubiy Osiyoda Maurilardan so‘ng turli davlatlarning 

gullab-yashnashi dunyoviy adabiyot – drama, poeziya va pro-

za, me’morchilik hamda tasviriy san’atning noyob yodgorlikla-

rini yaratilishiga sabab bo‘ldi. Milodiy I ming yilligi o‘rtalari 

(Shimoliy Hindiston Guptalar davri) qadimgi Janubiy Osiyoda 

madaniyat taraqqiyotining yakuni bo‘ldi. 



270

Qadimgi Hind adabiyotida diniy adabiyot yodgorliklari mar-

kaziy o‘rinni egallaydi. Ularning eng qadimgisi bo‘lgan vedalar 

o‘qituvchidan o‘quvchiga og‘zaki uzatilgan. Veda madhiyalari-

ning katta qismi hinduizm dini qurbonlik rasm-rusumlariga 

bag‘ishlangan. «Maxabxarat» (100 ming misra) va «Ramayana» 

(24 ming misra) epik poemalari qadimgi Hind adabiyotining 

haqiqiy ensiklopediyasi bo‘lib, qadimgi hindlar hayotining bar-

cha tomonlarini tasvirlaydi. Bu eposlarning obraz va syujetlari 

mamlakat umummilliy an’analarining tarkibiy qismiga kirib, 

teatr, musiqa va tasviriy san’atning asosiy syujetlari bo‘lib qol-

di. Har ikkala doston milodiy I asrda to‘liq shakllantirilib, tu-

zatildi. Ular didaktik ma’noga ega diniy-falsafiy g‘oyalar bilan 

sug‘orilgan diniy mazmundagi to‘plamlarni o‘ziga singdirgan.

Maxabxarat poemasining asosiy syujeti – ikki podsho sulo-

lalari – Pandavlar va Kauravlarning raqobati, Kuru dalasidagi 

18 kunlik jang to‘g‘risidagi qissani tashkil etadi. Poema muallifi 

an’anaga ko‘ra, donishmand Vyasa hisoblanadi. «Ramayana» 

qissasi asosida podsho Ramning devlar podshosi Ravan o‘g‘ir-

lab ketgan sevgilisi Sitani qutqarish uchun Lanka oroliga yuri-

shi to‘g‘risidagi hikoya yotadi. 

Qadimgi Hindistonda adabiy ijod nazariyasi, jumladan, poe-

ziya yuqori darajada rivojlandi. She’r yozish qoidasi batafsil ish-

lab chiqildi. Poetika bo‘yicha traktatlar tuzildi. Poetika fanining 

bir necha maktablari asta-sekin paydo bo‘ldi. Bu maktablarda 

poeziyaning mohiyati, badiiy usullar, janrlar, poetik til to‘g‘risi-

da munozaralar olib borildi. 

Mil.avv. I ming yillikning II yarmida budda adabiyoti shakl-

landi. Milodiy I–II asrlarda yashagan shoir Ashvagxosha «Budd 

– xacharita» (Buddaning hayot tasviri) poemasida xalq poe-

ziyasining kuchli ta’siri seziladi. Ilmiy va didaktik ruhdagi ada-

biyotlardan biri bo‘lgan Panini tuzgan sanskrit grammatikasi 

mil.avv. V–IV asrlarda yaratilgan. Bu asar mutaxassislarning 

fikricha,  jahon  fanida  XIX  asrgacha  tilning  eng  yaxshi  bayon 

qilingan asaridir. Hindistonda yozuv kechroq paydo bo‘lgan. 

Uning ilk namunalaridan biri Ashoki yozuvlaridir.

Guptalar davrida qadimgi Hind teatri rivojlandi. Qadimgi 

hind teatrida diniy motivlar asosiy o‘rinda turgan. Bu davrda 

dramaturgiya bo‘yicha maxsus traktatlar paydo bo‘ldi. Milodiy 

I asrda turli adabiy janrlarning rivoji davom etdi. Chandragup-

ta II davrida mashhur dramaturg Shakun Kalidasi ijod qildi. U 

«Shakuntala» dramasining muallifidir. «Panchatatra» deb atal-




271

gan kitobda masallar to‘plandi. Uning arabcha tarjimasi «Kalila 

va Dimna» deb ataladi. 


Download 3,16 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   152   153   154   155   156   157   158   159   ...   345




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish