Uok 398. 21 (575. 172) Qaraqalpaq xaliq ertekleri


  jilap  jatinp,  aqinnda  uyqilap  qaldi.  Tiisinde  bir  garn  kelip: 92



Download 3,43 Mb.
Pdf ko'rish
bet28/36
Sana02.01.2022
Hajmi3,43 Mb.
#306892
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   36
Bog'liq
Qaraqalpaq xaliq ertekleri

01
  jilap  jatinp,  aqinnda  uyqilap  qaldi.  Tiisinde  bir 
garn  kelip:
92


^   Hay balam,  qapa  bolma,  erten  azanda  lish  kempirinnen 
lish  nan  al  da jolga  tiisip  kete  ber,  —  deydi.
Jartibas  shorship  oyamp  edi,  tiisi  eken.  Sol  kiini  keshte  bala 
mallarm  aydap  liyine  keledi.
Ertenine  azanda  kiindegi  adetinshe  Jartibas  lish  kempirinen 
lish  nan  alip,  mallarm  aydap  kete  beredi.  Uydih  qarasi 
korinbegen  waqitta  bala  mallarm  jaylawga  jiberip,  tiisinde 
korgen  garrmin  aytqani  boyinsha  bir  giizar  jolga  tiisip, 
piyadalap jiirip  otirdi.
01  jolda  ketip  baratirip  bir  tiiyinshik  tawip  aldi  ham 
qaltasina  saldi.  Jane  bir jerlerge  barganda joldin  shetinde  lilken 
hawizdi  ushiratti.  Hawizge  barip,  ishine  tiisedi.  Son  suwdin 
tiibinde  bir  qudiqti  kordi.  Qudiqtin  awzman  Milip  qarap  edi, 
lilken  altin  qapim  kordi.  Ane,  sol  waqitlan  Jartibastin  bayagi 
eki  agasi  keldi.  Jartibas  agalari  menen  korisip,  saw-salamat 
ekenligine  quwamp,  olarga  sol  qudiqtin  tiibinde  lilken  altin 
kanin  korgenligin  aytadi.  Agalarma:
—  Anaw  awildan  uzin  arqan  akelin,  men  qudiqqa  tiisemen,
—  dep  otinish  etedi.
Agalari  awildan  arqan  alip  kelip  beredi.  Sonda  Jartibas: 
i ;
tt
-  Hay,  qudayim,  mina  eki  agammn  baxtina  tiinde  de 
qoriqpawim  ushm  kiindizgidey  etip  qoygaysan,  —  dep  tilek 
bildirdi.  ^   Eger  men  qudiqqa  tiiskennen  keyin,  jeti  kiinge 
deyin  arqandi  qiymildatpasam,  onda  olgenim.
Inisi  agalarimn,  agalari  da  inisinin  qudiqtan  aman-saw 
shigiwin  shm  kewilden  tiledi.
Jartibas  agalari  menen  xoshlasip,  qudiqqa  tiisedi.  Bayagi 
koringen  altm  qapim  aship  edi,  ishinde  ay  dese  awzi,  kiin 
dese  kozi  bar  bir  periyzattui  dawdin  betin  jelpip  otirgamn 
koredi.
93


—  Hay,  periyzat,  ne  qilip  otirsaii?  $m. dedi  Jartibas  aste 
gana  sibirlap.
Sonda  periyzat:
—  Mina  jatirgan  daw  meni  «alaman»  dep,  meni  qorqitti, 
sonnan  keyin  ogan  qayilshiliq  bildirdim,*—  deydi.
Onda  magan  tiyesen  be? 
dep  ol  suliwdan  soradi. 
Periyzat:
деш  Eger  minaw  dawdi  oltirsen,  tiyemen,  —  deydi.
Jartibas  «dawdi  uyqilap  atirgan  jerinde  oltirsem,  ol 
namarttiri  isi  bolar»  dep,  om  oyatadi.
'  —  Alispaq  kerek  pe,  shabispaq  kerek  pe?  —  dep  Jartibas 
dawden  soraydi.
Sonda  daw:
—  Alispaq  kerek,  —  deydi.
Ane  sonnan  keyin  Jartibas  daw  menen  kiln  ayqasadi,  tiin 
ayqasadi,  aradan  eki  kiin  otkende  ol  dawdi jigip  bolip,  bayagi 
joldan  tawip  algan  tiiyinshikti  aship  edi,  ishinen bir jarqiragan 
almas  qilish  shiqti.  Sol  qilish  penen  dawdin  basin  kesip  aladi 
da  hayalga:
—  Barliq  zatlarmdi  shigar,  —  deydi.
Sonda  hayal:
—  Joq,  ele  bumn  ishte  inisi  bar,,  som  da  oltir,  —  deydi. 
IJlken  bolmeni  aship,  ishkerilew  kirip  edi,  anaw  birinshi
jaydagidan  da  suliw  bir  periyzat  otir.  01  da  dawdin  betin jelpip 
otir  eken.  01  ekinshi  dawdi  oyatadi.
Sen  qayaqtan  kelgen  adamzatsan,  menin  tatli  uyqimdi 
buzgamn  ushin  seni  oltiremen,  —  deydi  daw  gazepke  minip. 
Ane,  bum  esitken  Jartibas  batir  ogan  qarap:
—  Alispaq  kerek  pe,  shabispaq  kerek  pe?  —  deydi.
94


Daw  alispaq  kerek  ekenligin  bildiredi.  Ekewi  birden  ayqasip 
ketedi,  qanshelli  urinsa  da  sira  birew-birewin  jiga  almaydi. 
Aradan  lish  kiln  otkende  Jartibas  dawdi  jigip,  almas  qilishi 
menen  omn  gellesin  qagip  aladi.
Jartibas  gozzal  qiz  benen jaqsilap  soylesedi.
—  Bar,  zatlarmdi jiynastir,  jiireyik,  —  deydi  ol  suliwga.
—  Mmaw  dawdin  torgi  jaymda  jane  inisi  bar.  Som 
oltirmesen,  meni  ala  almaysah,-—  deydi  gozzal.
Jartibas  torgi  jayga  kirip  edi,  anaw  ekewinen  de  suliwiraq 
bir  periyzat  dawdin  betin jelpip  otir  edi.  Jartibas  darhal  dawdi 
uyqisinan  oyatadi.  Shiyrin  uyqisin  buzgan  adamzatti  korip 
qaharlenedi  ham  ogan  qarap: 
ф Щ
  Ne  qilip jilrgen  adamzatsan?  —  dep  soraydi.
Jartibas  suliw  qizdi  qutqanw  ushm  kelgenligin  aytadi.
—  Alispaq  kerek  pe,  shabispaq  kerek  pe?  —  dep  soraydi.
—  Magan  alispaq  kerek,  —  deydi  daw.
Kiin  ayqasadi,  tiin  ayqasadi,  bir-birewin  jiga  almaydi. 
Aradan  lish  kiin  otkende  bayagi  dawdin  betin  jelpip  otirgan 
periyzat  dawdin  ayagimn  astina  bir  qap  tarini  togip  jiberedi. 
Bunnan  keyin  dawdin  ayagi  tayip  ketip,  jigiladi.  Jartibas  almas 
qilishi  menen  dawdin  basin  kesip  aladi.
Ane,  bunnan  keyin  Jartibas  bayagi  eki  agasi  uslap  turgan 
arqandi  silkip-silkip  jiberedi.  Eki  agasr  da  arqandi  qagadi. 
Jartibas  anaw  lish  qizdin  diinya-mallarm,  bayliqlarm  arqanga 
tilyip,  joqanga  tartadi.  Sonnan  keyin  lish  periyzatti  da  birim- 
birim  arqan  menen  dalaga  shigaradi.  En  songisinda  arqanga 
ozi  asilip,  eki  agasina  «tartin»  dep  silkip  edi,  joqarida^i 
tuwisqanlan  qapelimde  sumliq  oylaydi.
—  Jartibas  dalaga  shiqsa,  diinyamn  kobisin,  periyzatlardin 
da  eh  suliwm  sol  alar,  onnan  da  dalaga  shigarmayiq,  ^   dep
95


agalan  arqandi  kesip jiberedi.  Jartibas jerge  «giirs»  etip  qulaydi. 
Agalanna  ogada  qapa  bolip  biraz  linsiz  otiradi.  Soytip,  ol jan- 
jagina  qaragan  payitinda  bir  qapim  ushiratti.  Sol  esikti  aship 
edi,  bir  elatti  kordi.  Dalaga  shiqsa,  eki  qoli joq,  eki  ayagi  bar 
bir  adam  tur  eken.  Jane  armamraq  jiirse,  eki  qoli  bar,  eki 
ayagi  joq  adamdi  kordi.  Armamraq  barsa,  eki  qoli,  eki  ayagi 
bar,  al,  eki  kozi  joq  adamga  duslasti.  Qarap  jurgenshe  ermek 
bolsin,  bularga  da jaqsihq  oylaym  dep,  janagi  lish  adam  menen 
salemlesip,  olardan  hal-awhal  sorap  bolgannan  keyin  tamsa 
baslaydi.
Qane,  qanday  onerleriniz  bar?  —  dep  Jartibas  olardan 
soraydi.
—  Men jer  tinlayman,  dunyada  ne  bolip  atirganin  bilemen,
—  dedi  eki  ayagi  bar,  eki  qoli joq  adam.
—  Menin  kasibim  -#itapqish, 
deydi  eki  qoli  bar,  eki 
ayagi joq  adam.
lb**-  Men  tulparman,  —  dedi  eki  ayagi,  eki  qoh  bar,  biraq  eki 
kozi joq  adam.
Jartibas  eki  ayagi  bar,  eki  qoli joq  adamga  qarap: 
тШХ.
  Qane,  bir  tinlap  kor,  diinyada  ne  bolip  atirgan  eken? 
0
. 
dedi.
01  jer  tinlap  edi,  bir jerlerde  eki  adam  bir  qazanga  talasip 
atirgan  qusaydi.  Ane,  sol  qazandi  Jartibas  alip,  ekewinift  gapin 
tinlap  koriwi  kerek  ekenligin,  soytip  tulparga  jaylasip  otirip 
alip,  qazandi  alip  qayta  beriwin  sol  adam  tapsiradi.  Jartibas 
soqirga  minip  kete  berdi.  Bir jerlerge  barsa,  haqiyqatinda  da, 
eki  adammn  qazanga  talasip  turgamn  kordi.  Jartibas  at  listinde 
turip:
txa
  Qane,  sizler  ne  ushin  janjellesip  atirsiz?  —  dep  soraydi.
Birewi:
96


—  Bul  menin  qazamm  edi,    deydi  qazandi  tartip.
Ekinshisi  de:
.ibfife  Qazan  meniki  edi,  —  deydi  qazandi  6zine  tartip.
Sonda  Jartibas:
—  Qazandi  magan  aper,  men  sizlerdin  qaysisihizdiA 
qazamniz  ekenin  aytaman, 
deydi.
Olar  qazandi  Jartibasqa  beredi. 
01
  qazandi  attin  aldina  aldi 
da,  atqa  qamshi  basip  ota  ketti.  Sol  ketkennen  anaw  qalgan 
eki  dostina jetedi.  Jartibas  tapqishqa:
—  Qane,  endi  senin  oylaw  qabiletindi  teksereyik,  —  deydi.
Tapqish  uzaq  oylanadi.  Bir  waqitlarda  tapqish:
—  Bir  awilda  birew  qiz  akelip,  somn  toyi  bolip  atir.  Ane, 
sogan  bar,  «shilim  alistirip  ber»  dep  uydin  sirtinan  aytsan, 
jana  tilsken  kelinshek  sagan  qoz  shoq  alip  shigar.  Shilimindi 
alistirip,  qozdi  qolina  qaytarip  bergen  waqitta  ol  qolm  sozar, 
sen  kelinshektin  qolman  tart  ta,  artina  mingizip  qayta  ber,  — 
deydi.
Jartibas  soqirga  minip  kete  beredi.
Bir  awilga jetkeninde  toydin  llstinen  shigadi.  Jartibas  uydin 
sirtmda  turip:
Shilim  alistirganday  qoz  aperseniz,  —  deydi.
IJyden  bir  jas  kelinshek  shigip,  qoz  aperedi.  Jartibas 
shilimm  tutandirip,  qozdi  kelinshektin  qolma  qaytip  berip 
atirip,  om  tartip  alip,  artina  mingestirip  qayta  beredi.  Uydegi 
adamlar  uw-shuw  bolip,  izinen  atli  ham  piyada  bolip  quwip, 
alista  qala  beredi’
Jartibas  kelinshekti  bayagi  eki  dosti  turgan  llashiqqa  akeledi. 
Soytip,  ol  kiinde  soqirdi  minip,  bir  dostin  artina  mingestirip,

Download 3,43 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   36




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish