Унсурлари билан боғлиқлиги каби масалалар ўз ифодасини топган


Қаранг: Джавахарлал Неру. Взгляд на всемйрную историю


bet3/45
Sana21.05.2022
Hajmi
#605388
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   45
Bog'liq
Iso Jabborov. O\'zbek xalqi etnografiyasi

1 Қаранг: Джавахарлал Неру. Взгляд на всемйрную историю.
М., 1977, 2-жилд, 62—67- бетлар.
www.ziyouz.com kutubxonasi


белгиларга қараб ф арқланади. Бундай ўзи га хос мил- 
лий (этник) хусусиятларни тадқиқ қилувчи ф ан соҳаси 
«этнография» деб номланади. Б у сўз асли юнонча сўз 
бўлиб, унинг маъноси «демос», яъни «ҳалқ» ва 
«гра- 
фия»— ёзиш, 
таъ р и ф л аш деб тар ж и м а қилинади. Д е- 
мак, бу фанни «халқни' таъриф лаш » ёки «халқшунос- 
лик» деб изоҳлаш мумкин.
Б аъ зи м ам л акатл ард а шу маънода «этнология» ата- 
маси билан бир қатор д а «маданий антропология» ва 
«халқш унослик» ном лари ҳам учрайди. Айрим чет эл 
олимлари этнографияни таърифловчи фан, этнологияни 
эса назарий фан, деб изоҳлаш га 
уринадилар. Ж аҳон
ф анида салмоқли 
ўрин 
олган 
рус этнограф ияси ҳам 
яқинда этнология номига алмаш тирилди. Ш унинг учун 
ҳозиргача этнограф ия фанининг якдиллик билан қабул 
қилинган таърифи йўқ. Ш ундай бўлса-да, диубҳасиз, 
халқларнинг ўзига хос хусусиятлари, 
ўзаро 
тафовути 
ёки 
у м у М и й л и г и
ва ўхшашлигини жиддий тад қи қ қи- 
лиш да этнография фанининг аҳамияти ниҳоятда катта- 
дир.
Ҳар бир хал қ ёки эл ат д аставвал тарихий- маданий 
бирлиги билан аж ралиб, ўзига хос хусусиятларини сақ- 
лаб келган. М аълумки, айрим этнослар у ёки бу эҳтиёж- 
ларини қондиришдаги фаолияти ва услуби билан кўзга 
таш ланади. М асалан, узоқ тарихий д авр давом и да ерга 
тўш аб ёки курсида ўтириши, таомни қўлда ёки қош иқ 
(вилка) билан истеъмол қилиши, ҳар хил ичимликлар 
ва озиқ-овқат ту рлари билан, кийим-кечаги в а уй-рўзғор 
буюмлари, ўзаро мулоқотдаги хусусиятлари (салом ла- 
шиш усуллари ва меҳмон кутиш ), б ол а тарби яси , урф- 
одат ва м аросим лари каби ж уда кўп. миллий-маданий 
хусусиятлари 
билан н аф ақат айрим этнослар, ҳатто 
баъзи этник гуруҳлар ҳам аж ралиб ту р ад и л ар.
. Ҳ ар бир этнос ўз на©батида айрим қ а б и л а ва уруғ- 
лар, қавм-қариндош ва ж ам оа, ижтимоий гуруҳлар ва 
таб ақалард ан таш кил топган. О лим лар м азкур тарихий 
бирликларни яратиш да ва уларни ўзаро қўш иб, жипс- 
лаш тириш да асосий 
ом иллардан 
энг муҳими миллий 
тил деб ҳисоблайдилар. Чунки муайян этн и к бирлик- 
ларнинг бир-бирлари билан эркин м ун осаб атд а бўлиши, 
муомала қилиши, ҳис-туйғуларини изҳор этиш и ва тушу- 
ниши, иқтисодйй ва маданий ал о қ ал ар ўрнатиш да тил 
бош омил ҳисобланади. Чунки 
тил туф ай ли
н аф ақат 
тарихий бирлик, балки умумий ижтимоий-иқтисодий,
www.ziyouz.com kutubxonasi


айниқса, маданий ва м аънавий 
бирлик 
ўрнатилади. 
Кўпчйлйк х а л қ ва э л ат л ар га ном ҳам уларнинг тилига 
қар аб берилган.
М аълумки, хал қл ар муайян ҳудудда ш акллан ади ва 
рйвож ланади. А лбатта, улар бир ҳудуддан иккинчисига 
кўчиши, уларнинг ж ойлаш ган .ери кенгайиши ё кам айи- 
ши, айрим гуруҳлар 
ёки ш ахслар аж р ал и б
кетиши 
мумкин. Аммо умумий тарихий бирликка ва тилга эга 
бўлган элатлар доимо ўзаро яқин ҳудудда ж ойлаш иб 
яш аганлар. Тўрли сабаб л ар га кўра узоқ тарихий давр д а 
ш аклланиб келган этнослар 
она ерини таш л аб ж уда 
узоқ ю ртларга кўчибгина қолмай, айрим қисмлари ёки 
гуруҳлари 
бутун Ер 
юзига тарқали б бош қа х ал қ ва 
эл атл ар ораеида мусофирликда 
яш аш га 
ҳам м аж бур 
бўлганлар. Кўп асрлйк тарихий тараққиёт давом ида ай- 
рим халқлар ҳатто бир 
ж ойдан 
иккинчисига 
кўчиб, 
турар жойларини бир неча м арта ўзгартириб ҳам тур- 
ганлар. М асалан, венгрлар кейинги минг йил ичида уч- 
тўрт марта Ҳудудини ўзгартирганлар. Турклар ўз дав- 
латини таш кил қилгандан кейин (VI аср) бир н еза аср 
д а ю м и д а катта-катта 
гуруҳларга 
аж ралиб, 
кўплаб 
ю ртларга тар қаб кетганлар. А раблар эса аввал и га кич- 
кина Араб ярим оролининг бир бурчагида яш аб, қисқа 
м уддат ичида кенг ҳудудга тарқалди в а ислом м аданий 
дунёсининг ш аклланиш ида катта хизм ат қилди. Ш унинг 
учун ҳам ж аҳонда бир тилдаги, а/ммо ҳар хил номдаги 
хал қл ар кўп учрайди. М асалан, инглиз, араб, турк, эро- 
ний тиллард а гапирадиган турли халқ ва р л атл ар бутун 
ж аҳонга тарқалган.
Б аъ зи тадқиқотчилар маиший турмунга ва м адания- 
тига 
қараб 
муайян 
эл а т ва х а л қ л а рни 
аж р а тад и лар. 
Ваҳоланки, бир хил турмуш тарзи га эга бўлган бир не- 
ча этнослар ҳам бўлиши мумкин. Бундай эл атл ар У рта 
Осйёда ёки Волга бўйида, Сибирда ёки Ш имолий Аме- 
р и кад а учрайди. Аксинча, тиллари ҳар хил, хўж алик- 
м аданий турмуши ўхш аш х ал қ ва эл атлар ҳам бир ҳу- 
дуд да ж ойлаш ган бўлиши мумкин. Овчилик, буғучилик 
билан шуғуллаиувчи, суғорма деҳқончилик билаи ти- 
рикчилик қилувчи турли тил ва ирқдаги эл атл арн и биз 
А ф рикада, Осиё ҳам да Америкада учратамиз.
Ф анда баъзан табиий-географик шароит]га ёки қитъа- 
л арга қараб ҳам халқларни аж ратганлар. М асалан, ҳо- 
зиргача тилимизда оврўпалик, осиёлик, ҳабаш истонлик, 
сибирлик ёки туркманистонлик дёган и боралар м авж уд.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Айрим пайтларда географ ик давлат-м аъм урий чегара- 
л а р билан 
этник ч егар ал ар тўғри 
келмайди. Б а ъ зи
қи тъал ар д а, айниқса, А ф рика, Ж анубии 
А м ерика ва 
Осиёда маҳаллий аҳоли орасида бошқа х а л қ (этнос) 
нинг қисми 
(субэтнос, 
этнографик гуруҳ). 
бир неча 
эл атл ар бирикмаси (метаэтник бирлик) ёки бош қа хил, 
м асалан, сиёсий, ирқий, 
диний ва 
ҳоказо бирликлар 
м авж уд бўлиб, 
уларни аниқ таърифлаш анча қийин. 
М азкур мураккаб этник ва миллий муам молар жиддий 
м уносабатлар ва ҳатто тўқнаш увларга сабаб бўлиши 
мумкин; Бундай ҳолатни тўғри тушуниш учун миллат, 
халқ^ ва элатларнинг этник хусусиятларини, уларнинг 
келиб чиқиши (этногенези) ва этник тарихини бйлиш 
зарур.
V
Ж аҳонда ҳеч бир миллий бирлик ёки этник ж араён
соф бир хилда намоён бўлмайди, чунки ҳозиргача битта 
ҳам аралаш м аган соф м иллат ёки халқ йўқ ва бўлма- 
ган. Б а ъ за н миллий ва этник бирликлар ди]йжйва ирқий
тусда ҳам намоён бўлади.*" 
__ __
^Ж аҳ о н д аги эл ат ва халқларнинг пайдо бўлиши ва 
ш ак^ланиш и ж уда ҳам узоқ тарихий д аврн и қам раб 
олади. Кўпчилик этнослар қулдорлик давридан бош лаб 
илк феодализм тузум игача м ураккаб этник ж ар аён л ар
натиж асида ю зага келган. Уларнинг этногенези ижти- 
моий-иқтисодий тарих ,б и л ан боғлиқ ҳолда тад қи қ қи- 
линади.*'" 

Этнография кўп қиррали ижтимоий фан бўлиб, унинг 
тадқиқот объекти халқ ва элатдир. Б у ф ан уларнинг 
хусусиятлари, ўзаро ўхш аш лиги ва таф овутлари, келиб 
чиқиши ва жойланиши, 
маданий-маиший 
ал оқалари , 
ижтимоий ва оилавий турмуши каби муаммоларини ўр- 
ганади. Ҳар бир этнос айрим ш ахслар, ёш в а қари, но- 
раста ва ўспирин, жувон ва йигит, эркак в а аёллард ан
таш кил топади. Ҳеч бир инсон бир-бирига 
табиати ва 
характери, хулқ-атвори ва ҳис-туйғулари билан- тўлиқ 
ўхш аш ликка эга бўлмаганидек, этнослар ҳ а м бир-бири- 
га тў л а ўхшамайди. Аммо табиий-географ ик муҳит ва 
ижтимоий-иқтисодий ш ароит таъсири 
остида тарихий 
умумийликка эга бўлган хўж алик-маданий в а тарихий- 
этнографик типлар ю зага келган. Шунинг учун этногра- 
фия фанининг д олзарб умумий муаммоларини: ҳозирги 
этносларнинг келиб чиқиши, 
этник тарихи ва ш акл- 
ланиш и, жойланиши в а этник тузилиши, ан ъанавий 
маш ғулотлари, м аданий-тарихий м уносабатлари, моддий
www.ziyouz.com kutubxonasi


ва маънавий м аданияти, ижтимоий ва оилавий-ьйиш ий 
турмуши хусуеиятларини тарихий ж ар аён билан боғлиқ 
ҳолда ўрганиш зарур; Этнографиянинг д и ққат м арка- 
зида ҳозирги даврдаги 
м ураккаб этник 
ясараёнлар, 
халқ ва элатларнинг маиший в а маданий ҳаётйда пай- 
до бўлаётган б арча янгилик (инновадия) лар, турмуш
тарзидаги айрйм ўзгариш лар, умумий ва хусусий бел- 
гиларининг анъанавий турмуш унсурлари билан боғ- 
лиқлиги каби муҳим м уам молар ҳам кўндаланг бўлиб 
турибди.
Яна шуни ҳам алоҳиДа қай д қилиш лозимки, кейин- 
ш йилларда этнос дейилганда 
ф ақатгина 
ижтимоий- 
тарихий муҳит билангина чекланилмаяпти. Лйрим олим- 
ларнинг твБврак-атрофдаги табиий-географик ш ароит 
билан боғлиқ экологик назарияни (этнограф JI. Н. Гу- 
милев) кўтариб чиққанлиги ижобий ҳолатдир. О қибатда 
табиий ш ароитга мослаш ган ҳолда анъанавий табиий 
имкониятлардан оқилона фойдаланиш янги бир соҳа — 
этноэкологиянинг пайдо бўлишига олиб келди.
Этнография мустақил фан сохаси сифатида геогра- 
фия фани зам)инида ўтган асо у р тал ар и да^Ъзага~1келган 
эди. У ўзига хос тадқйқий услуб асосида умуминсоният 
ва айрим халқларнинг тарихи ва турмуш тарзидаги му- 
ҳим муаммоларни ҳал қиладиган дунёқараш ли 
ижти- 
моий фан. 
Этнограф ия 
ж аҳондаги барча халқларни, 
катта-кичиклиги, 
ирқи, 
ижтимоий 
тузуми, 
қолоқ 
ёки ривож ланган бўлишидан қатъи назар, тенг ва баб- 
баравар ўрганадиган илм соҳасидир.
Тарихий этнограф ия йўқолиб кетган х ал қ ва элат- 
л ар, узоқ ўтмиш даги этник ж араён лар, маиший турмуш 
в а маънавий м аданият қолдиқлари ҳам да хусусиятла- 
рини тадқиқ қилади. М асалан, ўрта осиёлик этнослар- 
нинг қадимги аж додлари — саклар, м ассагетлар, сўғд- 
ликлар, бақтрияликлар, хоразмликлар, м арғиёналиклар 
этнографик 
жиҳатДан энг кам 
ўрганилгаи. 
Ёзувсиз 
халқларнинг қадимий тарихини тиклаш да этиограф ик 
тадқиқотлар алоҳиДа ўрин эгаллайди.
Этнография фани, бошқа ф анлар сингари, ўзига хос 
махсус тадқиқий услуб ва атам ал ар га эга. Унйнг услу- 
би муайян дунёқараш ва 
н азариялар 
(методология) 
билан боғлиқ бўлиб, ўз тадқиқотларини айрим фан со- 
ҳ ал ар и бйлан алоқадор ҳолда ам алга оширади. Айниқ- 
са у антропология, археология, 
лингвистика, сс»циоло-
www.ziyouz.com kutubxonasi


-гия, санъатш унослик каби фанлар ю туқларидан кенг 
ф ойдаланади.
М аълумки, «халқ» тушунчаеи бир неча м аънога эга. 
Б а ъ за н оддий тилда бйр тўп кишиларни ёки 
авомнй 
х ал қ десак, баъзан бир 
неча элат в а
м и ллатлардан
таш кил топган д а в л а т ёки м ам л акат аҳолисини ҳам 
х ал қ деб атаймиз. У збек классик адаби ёти да 
«халқ» 
сўзи икки маънода: яратиш , борлиқ ёки одам лар деб 
таъриф ланади. Ш унинг учун кейинги й и ллард а этногра- 
ф ияда муайян тарихий бирликни 
ан глатади ган
хал қ 
маъносида «этнос» атам аси иш латилмоқда. 
Этнослар 
•муайян тарихий даврнинг маҳсулоти сифатида айрим 
ш ахс ёки кишиларнинг истаги билан эмас, балки объек- 
тив тарихий зарурият натижасида намоён бўлади ва ри- 
вож ланади. Ш унинг учун ҳам этносларнивг жойлани- 
шини, уларнинг шу жойнинг туб аҳолиси (автохтон 
ёки абориген) 
эканлигини 
ёки бош қа 
ердан кўчиши 
(миграция) натиж асида келганлигини 
ан вқлаш д а эт- 
нографлар палеоантропологик м аълум отлардан фойда- 
ланадилар. Уларнинг қайси ирққа оид эканлигини аниқ- 
л аш да антропология фанн ёрдам беради. Э тнограф ия 
«соф» ирқларни эмас, балки тарих тақозаси билан ўз- 
аро яқинлаш ган ирқий бирликларни, яъни антропологик 
типларни ўрганади.
Этник ж араённи тадқиқ қилишда' 
турли 
тарихий 
м анбалар, 
архив ҳу ж ж атлари , оғзаки иж од намуна- 
ларидан кенг ф ойдаланилади. Этносларнинг келиб чи- 
қиши ва этник қиёфасини аниқлаш Да Тйлшунослик 
(лингвистик) м аълум отлари ҳам ёрдам беради. Улар- 
нинг моддий м аданият тарихи ва хусусиятларини архео- 
логия фани билан ҳам корликда аниқлаш мумкин. Аҳо- 
лининг жойланиши, ўсиши, теварак-атроф нинг таъсири, 
мйграцияси каби м асалаларн и ўрганиш да этник геогра- 
ф ия ва демография ф анлари ю туқларидан фойдалани- 
лади. Этносларнинг маънавий м аданияти санъатш унос- 
лик, мусиқашунослик, диншунослик, ф ольклор ва ада- 
биёт билан ҳам корликда ўрганилади.
М азкур 
ф анларнинг 
ўзаро 
боғлиқлиги 
туфайли 
кейинги йилларда қўШ албқ илмий соҳалар ҳ ам ю зага 
келди. М асалан, этногенез ва этнйк тар и х муа.ммолари- 
ни тад қи қ қилишда этник антропология, палеоэтногра- 
фия, этнолингвистика каби янги соҳалар сам ар ал и иш 
олиб бормоқда. Ҳозирги даврдаги этник ж араён ларн и
теран ва кенг миқёсда тадқи қ қилиш да кейинги йиллар-
www.ziyouz.com kutubxonasi


д а ўтказилаётган социологик л ад қ и қ о тл ар н атиж асида 
янги 
соҳалар — этносоциология, 
этнопсихолош янинг 
ю зага келиши муҳим аҳам иятга эга. Айрим эл атл ар та- 
биий-географик ш ароитга қар аб ёввойи ўсимликларш* 
экиб ўстириш ёки ёввойи ҳайвонларни хонакилаш ти- 
риш, урчитиш каби ўзйға хос турмуш хусусиятларига 
эга. Бундай хўж алик хусусиятларини аниқлаш да махсус 
ф анлар билан ҳам корликда этноботаника ва этнозооло- 
. гия каби соҳалар ҳам пайдо бўлган.
Х алқларни ўрганиш да 
этнограф ия фани 
ниҳоятда 
кенг ва хилма-хил м анбалардан ва услублардан фойда- 
ланади. Этноеларнинг кўп қиррали, ранг-баранг ҳаётит 
ни ўрганиш да уларнинг ҳар кунги турмуш тарзини бе- 
восита кузатиш асосида ж ойларнинг ўзи да тўпланган 
м атери ал л ар бош м анба ҳисобланади. Бир ж ой д а узоқ 
д авр яшаб, кузатиш йўли билан ўтказилган тадқиқот- 
л ар
энг сам арали эканлигини 
машҳур атн ограф лар 
(Л . М орган, Н. Н. М иклухо-М аклай, В. Г. Б о го раз) 
алоҳида қайд қилганлар. Бундай тадқиқотлар стацио- 
нар услуб 
деб 
ном ланган 
бўлиб, 
бизнинг 
ҳозирги 
ш ароитимизда м азк у р 'у сл у б Д ан
кам ф ойдаланилади. 
Қ иеқа муддатда ўтказиладиган услуб 
ва айрим м а в -5 
сумларда тадқиқ қилиш 
д а л а
ишлари 
(экспедиция) 
ҳозир кенг тарқалган.
Д а л а иш ларида асосан ахборотчидан суҳбат йўли 
билан ёзма ёки магнитофон орқали м аълум отлар тўп- 
лаш , муайян маиший-маданий турмуш ҳодиеалари, ои- 
ла-никоҳ м уносабатлари ва маросимлари, х ал қ сайил- 
лари ва ўйинларини кузатиш , уларда бевосита йш тирок 
қилиш ва уларни жиддий ўрганиш (ёзшп, чизиш, расм - 
га олиш) каби услублар қўлланилади. М аънавий м ад а- 
ниятни тадқиқ қилиш да 
(айниқса айрим урф -одат в а
маросимлар, х ал қ ўйинлари, 
ибодат ва миллий рақс- 
ларни) замонавий техника (фото, видео ва киноаппара- 
туралар) воситаларидан 
кенг 
ф ойдаланилади. Д а л а
иш лари пайтида этнограф лар элатларнинг моддий м а- 
даниятини жиддий ўрганибгина' қолмай, уларнинг э н г
ноёб намуналарини музей экспонатлари сиф атида йиғиб 
оладилар. Этносоциологик тадқиқотлар эса асосан м ах- 
сус анкеталар тарқатиш йўли билан ўткази лади ва улар> 
кейинчалик ҳисоблаш м аш иналарида иш лаб чиқилади.
Этнографияда «маданият» дейилганда асосан инсо» 
Қўли ва а1қл-идроки билан яратилган барча моддий ва 
маънавий бойликлар 
тушунилади. Асли рус ти ли д аги
www.ziyouz.com kutubxonasi


«культура» 
лотинча 
сўз бўлиб 
«ишлаб 
чиқариш», 
«ясаш », «яратиш» деган м аъноларни англатади. Узбек 
тилининг изоҳли луғатида м аданият сўзининг этимоло- 
ги к моҳияти ечилмасдан умумий тарзда «ж амиятнинг 
иш лаб чиқари ш и ,! ижтимоий 
ҳаётида 
қўлга киритган 
ю туқлари маж муи» деб таъриф ланган. Этнографик жи- 
ҳатд ан моддий маданиятга хўж али к ва транспорт воси- 
тал ар и , турар жой ва ҳовлилар, уй-рўзғор бую млари ва 
ж иҳозлари, кийим-кечак ва безаклар, таом в а идиш-то- 
воқлар, бадиий буюмлар ва ҳоказолар киради. М аъна- 
вий м аданият дейилганда 
этносларнинг 
миллий ҳис- 
туйғулари ва табиати, урф -одат ва маросимлари, хал қ 
ўйинлари ва сайиллари, рақс ва куйлари, оғзаки ижоди, 
диний тасаввурлари ва ҳоказолар тушунилади.
Этнографияда 
умумий. тушунча 
ва 
атам ал ар д ан
таш қар и махсус атам ал ар ҳам мавжуд. М асалан, иж- 
тимоий тузум ва муносабатларни аниқлаш в а таъриф- 
л а ш мақсадида «уруғ», «қабила», «элат» каби сўзлар 
билан бир қаторда уруғ ж ам оаси, қиш лоқ ёки қўшничи- 
л и к ж ам оаси, қабила иттифоқи ва кенгаши каби атам а- 
л а р муҳим аҳамиятга эга. Оила-никоҳ м уносабатлари 
ва уруғ-қабилачилик тартиб-қоидаларини ўрганиш да 
м ахсус а т а м а —«экзогамия» 
(юнонча 
«экзо»— таш қи, 
«гамос»— никоҳ) сўзи 
катта роль ўйнайди. 
Қ аб и л а 
ичида қуда-андачиликни ман этйшни бйлдирадиган «эн- 
догам ия» («эндон»— ички, «гамос»— ниқоҳ) эс а ўз уру- 
ғи ёки қабиласи ичидаги никоҳ тартибларини 
ифода- 
лайди. Қадимий никоҳ ш акллари дан «полигамия» (кўп 
никоҳлик), «левират» (лотинча «левир»— а к а -у к а л а р - 
нинг бева янгалари га уйланиш и) ёки «сорорат» (хотини- 
нинг синглиси ёки опасига уйланиш ) одатлари ҳозирча 
айрим х алқларда сақланиб келган тарти бларн и ифо- 
д алайди.
Этнографларнинг хўж али к ф аолияти ва, маш ғулоти, 
айниқса чорвачилик, деҳқончилик, ҳунармандчилик, ба- 
лиқчилик ва овчиликка оид атам ал ар и ж уда кўп. М аса- 
л ан , деҳқончилик ерга ишлов бериш усулига қ а р а б бир 
неча 
хилга бўлинади (ўрмон ёки бутазорларни чопиб, 
ўт ёқиб куйдиргандан кейин кулига уруғ сепиш, мотига 
(кетмонча) билан ишлов бериш, баҳори экин ва еўғор- 
ма деҳқончилиқ к а б и л ар ). Чорвачилик ҳам 
ҳар 
хил 
тарм оқларга бўлинган (йилқичилик, туячилик, буғучи- 
л и к ва ҳ о к азо ). Ҳунармандчиликнинг тарм о қл ари ж уд а 
кўп .бўлиб, турли этносларга ҳос махсус а та м ал а р қўл-
www.ziyouz.com kutubxonasi


ланилади. Ҳ озиргача ўз номларига 
э г а 'т у р а р ж ой лар 
ва манзилгоҳлар, ч ай л ал ар ва ертўлалар, чодир ва қора 
уй (ўтов) лар , гувола, хом ғишт, пахса, ёғоч ёки тош- 
дан қурилган, текис ёки гумбазсимон томли оддий уй- 
лардан тортиб то замонавий кўп қаватли ш аҳар имо- 
ратлари, қўш ку биёбонларгача ўчратиш мумкин. Узига 
хос атам алар уй-рўзғор буюмлари ж и ҳозларида, мил- 
"лий хусуеиятни ифодаловчи кийим-кечак ва безаклар- 
да, хилма-хил табиий муҳит ва турмуш тарзи билан 
боғлиқ таом лар ва ичимликларда ҳам намоён бўлади. 
М аънавий-маданий туш унчаларга оид диний эътиқод, 
урф-одат ва маросимларнинг номлари ҳам кўпинча э т - . 
ник хусусиятларни белгилаш га ёрдам беради.
Давримизнинг кўп қиррали 
м ураккаб этник ж ар а- 
ёнини, м иллатлар ва эл атл ар орасидаги муносабатлар- 
ни, никоҳ-оила ва маиший турмуш муаммоларини, бо- 
лалар
тарбияси, 
одоб-ахлоқ 
м асалаларини 
тад қи қ 
қилиш этнограф ларнинг д и ққат м арказида турибди. 
Ҳозирча энг кам ўрганилган, 
аммо 
муҳим аҳам иятга 
эга бўлган хал қ ижобий таж ри балари (халқ табобати, 
этнопедагогика м асалалари , анъанавий ҳунармандчилик 
ва хўж алик услублари, тиж орат ва савдо-сотиқ каби- 
л ар ) биринчи д а р аж а л и муаммолардан. А срлар ош а 
синовдан ўтган умуминсоний қадриятларни ўзи да му- 
ж ассам лаш тириб миллий тусга кирган ҳамкорлик, би- 
родарлик, м аҳаллачилик, ҳаш ар каби анъанавий х а л қ
одатларини яна ҳам ривож лантириш этнограф ия фани 
олдида турган муҳим вазиф алардан ҳисобланади.
Тарйхий-этнографик тадқиқотлар 
айрим хал қл ар , 
элатларнинг, шу ж ум ладан ў з б е к : 

Download

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   45




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish