182
2– SHO‘BA: BOSHLANG‘ICH TA’LIMDA XALQARO BAHOLASH DASTURLARI VA
XORIJ TAJRIBALARNI TATBIQ ETISH – YANGI O‘ZBEKISTON STRATEGIYASINI
AMALGA OSHIRISH DRAYVERI SIFATIDA
BOʻLAJAK BOSHLANGʻICH SINF OʻQITUVCHISINING MATEMATIK-METODIK
TAYYORGARLIGINI OSHIRISH IMKONIYATLARI
Saidova Mohinur Jonpoʻlatovna,
BuxDUPI Boshlangʻich ta’lim nazariyasi va
metodikasi kafedrasi dotsenti, p.f.f.d (PhD)
Annotatsiya:
Mazkur maqolada boʻlajak boshlangʻich sinf oʻqituvchisining metodik
tayyorgarligini oshirishning didaktik tamoyillari, ularni shakllantirish va ta’limda qoʻllash
imkoniyatlari
haqida fikr bildirilgan.
Kalit soʻzlar:
dars, boʻlajak boshlangʻich sinf oʻqituvchisi, didaktik tamoyil, boshlangʻich sinf,
innovatsion texnologiya, zamonaviy ta’lim, ilmiylik, tizimlilik,
faoliyat, qayta yondashuvli, boshqaruv,
samaradorlik, insonparvarlik.
Bugungi kunda boshlangʻich ta’limni rivojantirish qator muammolarni bartaraf etishga va yangi
ta’lim qirralarini ochishga imkoniyat yaratadi. Aynan boshlangʻich ta’limda matematikani oʻqitishni
zamonaviylashtirish va metodik bazani oshirish qator yutuqlarga erishishga dasturulamal boʻlib xizmat
qiladi. Matematika
fani inson aqlini charxlaydi, diqqatini rivojlantiradi, koʻzlangan maqsadga erishish
uchun qat’iyat va irodani tarbiyalaydi, algoritmik tarzda tartib-intizomlilikka oʻrgatadi va eng muhimi,
mulohaza yuritishga chorlaydi hamda tafakkurni kengaytiradi. Muhtaram Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev
ta’kidlaganidek, “Matematika hamma fanlarga asos. Bu
fanni yaxshi bilgan bola aqlli, keng tafakkurli
boʻlib oʻsadi, istalgan sohada muvaffaqiyatli ishlab ketadi”.
Mamlakatimizda matematika 2020-yildagi ilm-fanni rivojlantirishning ustuvor yoʻnalishlaridan biri
sifatida belgilandi hamda matematika ilm-fani va ta’limi rivojlantirishini yangi sifat bosqichiga olib
chiqishga qaratilgan qator tizimli ishlar amalga oshirilmoqda.
Jumladan, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 29-apreldagi PF-5712-sonli Farmoni
asosida qabul qilingan “Oʻzbekiston Respublikasi Xalq ta’limi tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish
konsepsiyasi” [1], 2019-yil 9-iyuldagi “Matematika ta’limi va fanlarini yanada
rivojlantirishni davlat
tomonidan qoʻllab-quvvatlash, shuningdek, Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasining
V.I.Romanovskiy nomidagi matematika instituti faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari
toʻgʻrisida”gi PQ-4387-sonli Qarori [2], 2020-yil 7-maydagi “Matematika sohasidagi ta’lim sifatini
oshirish va ilmiy-tadqiqotlarni rivojlantirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi PQ-4708-sonli Qarori [3],
2020-yil 24-yanvardagi Oliy Majlisga Murojaatnomasida matematika fani va ta’limini
har tomonlama
takomillashtirish va rivojlantirish yuzasidan qator salmoqli vazifalar belgilangan.
Xususan, Milliy dasturdan oʻrin olgan “Matematika ta’limini rivojlantirish konsepsiyasi” ham
yuqoridagi matematika ta’limini har tomonlama takomillashtirish hamda yangi sifat bosqichiga olib
chiqish yuzasidan belgilangan vazifalar ijrosini ta’minlash maqsadida ishlab chiqilgan.
Bizning fikrimizсha, boshlangʻich sinf oʻquvchilariga matematika oʻqitish uchun oʻqituvchilarning
metodik tayyorgarligini takomillashtirishning oʻziga xos xususiyatlari quyidagilardan iborat [4, 29-b]:
1.
“Matematika” va “Matematika oʻqitish metodikasi” fanlarida ilmiy tushunchalarni shakllantirish
uchun integrativ yondashuv asosida umumiy tushunсhalarni ajratib olish.
2.
Boʻlajak boshlangʻich sinf oʻqituvchilariga matematikadan kompetensiyaviy yondashuvga
asoslangan Milliy dastur boʻyicha oʻquvchilarni kasbga tayyorlash.
3.
Bolalar oʻsishi va rivojlanishiga xos psixologik-fiziologik xususiyatlarni bilish (ta’lim
uzluksizligi va uzviyligi tamoyili asosida shaxsga yoʻnaltirilgan yondashuv doirasida amalga oshirilishi).
4.
Bilimlarni oʻzlashtirish jarayonining psixologik qonuniyatlarini, boshlangʻich sinf oʻquvchilariga
matematikani oʻqitishda didaktik va metodik tamoyillarni bilish.
5.
Ta’lim jarayonida turli innovatsion pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalardan
foydalanish.
6.
Oʻquvchining mustaqil bilim olishga, oʻzini rivojlantirishga va takomillashtirishga
muntazam
intilishi.
7.
Ilmiy-tadqiqot faoliyati amalga oshirilishi va boshqalar.
183
Kompetensiyaviy yondashuvga asoslangan Milliy dastur asosida boʻlajak boshlangʻich sinf
oʻqituvchilarining metodik tayyorgarligini takomillashtirishga oid umumkasbiy kompetensiyalarni quyida
keltirib oʻtamiz:
–
nazariyani amaliyotga tatbiq etish boʻyicha: matematika va uni oʻqitish metodikasi fanlaridan
bilimlarni egallash, fanlarning dolzarb masalalarini his qilish va oʻquvchilarga yetkaza olish;
–
metod va texnologiyalarni oʻquv jarayoniga tatbiq etish boʻyicha: an’anaviy va noan’anaviy
metodlar, innovatsion ta’lim texnologiyalarini fan va mavzularni oʻrgatish vaqtida tanlay olish, oʻz fanida
metod va texnologiyalarni ijodiy qoʻllay olish, faktlarni tahlil qilish, umumlashtirish, shu asosda xulosa
shiqara olish;
–
ilmiy-metodik ishlarni amalga oshirish boʻyicha: har bir mavzuning ilmiy-nazariy, ilmiy-
metodik, psixologik, didaktik xususiyatlarini yorita olish, oʻqitishning ilmiy asoslarini tahlil qilib borish,
metodik birlashmalarda umumiy oʻrta ta’lim maktablari, oʻrta maxsus, kasb-hunar ta’limi
mazmunida
fanning oʻrnini belgilay olishi va uning ilmiy muammolari boʻyicha pedagogik oʻqishlarda ma’ruzalar
oʻqish, umumiy oʻrta ta’lim maktablari, kasb-hunar kollejlarida differensial ta’limni yoʻlga qoʻya olish,
oʻquv jarayoni bilan bogʻliq barcha hujjatlarni yurita olish;
–
oʻquv jarayonini tashkil etish va boshqarish boʻyicha: dars tiplarini bilish va ularni maqsadga
muvofiq tashkil etish, oʻquv reja va fan dasturi, mavzuiy rejani tayyorlay olish, ta’lim muassasasi metodik
birlashmasi ishini rejalashtirish va unga rahbarlik qila olish, dars jadvalining tuzilish tamoyillarini bilish,
ta’lim muassasasiga rahbarlik qilishni bilish.
Boʻlajak boshlangʻich sinf oʻqituvchisining metodik tayyorgarligini oshirish didaktik
imkoniyatlariga tamoyillar, unga nisbatan yondashuv va shakllantiriladigan kompetensiyalar uygʻunligi
zarur (1-rasm).
Do'stlaringiz bilan baham: 
