Universitetining jizzax filiali "psixologiya" fakulteti "psixologiya va gumanitar fanlar" kafedrasi

Shaxs rivojlanishi.
Odamning ijtimoiy mavjudot sifatida shaxsga aylanishi 
uchun ijtimoiy muhit sharoitlari va tarbiya kerak bo‘ladi. Ana shular ta’sirida odam 
inson sifatida rivojlanib boradi va shaxsga aylanadi. Rivojlanish shaxsning 
fiziologik va intellektual o‘sishida namoyon bo‘ladigan miqdor va sifat o‘zgarishlar 
mohiyatini ifoda etuvchi murakkab jarayondir. Rivojlanish mohiyatan oddiydan 
murakkabga, quyidan yuqoriga, eski sifatlardan yangi holatlarga o‘tish, yangilanish, 
yangining paydo bo‘lishi, eskining yo‘qolib borishi, miqdor o‘zgarishining sifat 
o‘zgarishiga o‘tishini ifodalaydi. Rivojlanishining manbai qarama-qarshiliklarni 
o‘rtasidagi kurashdan iboratdir. 

---

7 
Bola shaxsining rivojlanishi inson ijtimoiy mavjudotdir degan falsafiy 
ta’limotga asoslanadi. Ayni vaqtda inson tirik, biologik mavjudot hamdir. Demak, 
uning rivojlanishida tabiat rivojlanishining qonuniyatlari ham muhim ahamiyatga 
ega. Shuningdek, shaxs bir butun mavjudot sifatida baholanar ekan, uning 
rivojlanishiga biologik va ijtimoiy qonuniyatlar birgalikda ta’sir etadi, ularni bir-
biridan ajratib bo‘lmaydi. Chunki shaxsning faoliyati, hayot tarziga yoshi, bilimi, 
turmush tajribasi bilan birga boshqa fojiali holatlar, kasalliklar ham ta’sir etadi. 
Inson butun umri davomida o‘zgarib boradi. U ham ijtimoiy, ham psixik 
jihatdan kamolga yetadi, bunda bolaga berilayotgan tarbiya maqsadga muvofiq 
bo‘lsa, u jamiyat a’zosi sifatida kamol topib, murakkab ijtimoiy munosabatlar 
tizimida o‘ziga munosib o‘rin egallaydi. Chunki rivojlanish tarbiya ta’siri ostida 
boradi. Shaxsning fazilatlarini to‘g‘ri ko‘rish va bexato baholash uchun uni turli 
munosabatlar jarayonida kuzatish lozim. Demak, shaxsni rivojlantirish vazifasini 
to‘g‘ri hal etish uchun uning xulqiga ta’sir etuvchi omillar hamda shaxs 
xususiyatlarini yaxshi bilish zarur. 
Tarbiya bolaga samarali ta’sir etishi uchun o‘sish va rivojlanish 
qonuniyatlarini bilish va hisobga olish maqsadga muvofiq. Shunday qilib, 
rivojlanish va tarbiya o‘rtasida ikki tomonlama aloqa mavjud. 

---

8