Университети

асосан 
кремен
-чақмоқтош 
кўп учрайдиган Евросиёнинг шимоли-ғарбий 
ҳудудларида кўпроқ намоён бўлади. Кремен кам учрайдиган жанубий 
ўлкалар, хусусан, Ўрта Осиёнинг айрим ҳудудларида тош қуролларига ишлов 
беришнинг архаик шакли сақланиб қолади. Жанубий ўлкаларда микролит 
техникаси такомиллашган бўлса, шимолда тошга ишлов беришнинг сўнгги 
палеолит давридан маълум бўлган 
“
пластинкасимон”
 
усули сақланиб 
қолади. Шимолнинг ўрмон даштларида 
макролит
, хусусан тош
 
болталар 
кенг тарқалади. Ёғоч ва суякларнинг турли меҳнат қуроллари ва қурол 
яроғлар тайёрлашдаги муҳим хом ашё сифатидаги аҳамияти янада ортади. 
Тасма услубида сопол идиш ясаш 
Энеолит (лот. aeneus — мис, мисли ва юн. lithos — тош), мис даври, 
мис-тош даври — неолитда жез асрига ўтиш даври (мил. ав. 4—3 - минг 
йилликлар). Энеолит даврида инсоният мисдан илк бор фойдалана бошлаган. 
Аммо мис юмшоқ ва мўрт эди, бу эса уни ишлатишни қийинлаштирарди. 

---

175 
Шунинг учун мис 100 минг йиллаб ишлатилиб келинган тош қуролларни 
истеъмолдан сиқиб чиқара олмади. Шунга кура, бу давр мис-тош даври ҳам 
дейилади. Энеолит даври археологик ёдгорликлари Зарафшон қуйи оқимида 
Каптарнинг қуми, Катта Тузкон маконлари, Саразм, Намозгоҳтепа, Қорадепе 
(Туркманистон) кабиларда қазиб ўрганилган. Бу даврда одамлар деҳқончилик 
ва чорвачилик билан шуғулланганлар. Меҳнат қуроллари тош-дан, суякдан 
тайёрланган. Кулолчилик анча равнақ топган: идишларга геометрик накшлар 
солинган, одам ва ҳайвон тасвирини солиш ҳам одат бўлган. Энеолит даври 
ёдгорликларидан қазиш пайтида пиширилган лойдан ясалган кўплаб аёл 
ҳайкалчалари (маъбудалар) топилган. Бу энеолит даврида ҳали она уруғи 
(матриархат) бўлганлигидан далолат беради.