Университети с. А. Салихов мутахассисликка кириш



Download 6,14 Mb.
Pdf ko'rish
bet79/89
Sana06.07.2022
Hajmi6,14 Mb.
#750465
1   ...   75   76   77   78   79   80   81   82   ...   89
Bog'liq
3-1063

Поливинилхлорид
Поливинилхлорид — ок тусдаги пластик модда булиб, умумий пластмасса 
ишлаб чикариш хажмида полиетилендан сунг иккинчи уринни эгаллайди. У 
винилхлоридни
Ишлаб чикаришда фойдаланилади. Винипласт — 70°С ли хароратда кетма- 
кет жувалаш ва поливинил-хлоридни пленкага айлан-тириб тайёрланадиган 
кат-тик материал булиб, пленкани иссиклайин пресслаш юли билан хар хил 
калинликдага винипласт листлар олинади. Бу пайтда поливинилхлорид смолага 
стабилизатор-лар (аминлар, металл оксидлари) хамда сурков мойлари (стеарин, 
мой, мум ва хоказолар) кушилади. Винипласт полиетиленга нисбатан зичрок, 
пишикрок, эйилишга чидамлирок, электрик пишиклиги коникарли, минерал 
кислоталар, ишкррлар ва туз эритмаларининг таъсирига кимёвий жихатдан 
чидамли булади. Винипласт полиетилен сингари нитрат-кислота, хлор ва фтор 
бирикмалари каби кучли оксидловчилар таъсирида майдаланиб кетади. Зарбий 
ковушокликнинг пастлиги ва сувда букиб колиш каби иллатлар винипластнинг 
камчиликлари каторига киради. Винипла-стнинг зарбий пишиклигини ошириш 
учун унинг таркибига акрилонитрил, бутадиен ва стирол композитсия-си 
(кискартирилганда АБС) киритилади. Шундай килиб хосил булган зарбага 
чидамли винипластдан асосан автомобилларнинг комплектловчи деталларини 
тайёрлашда фойдаланилади. Винипласт кимё саноатида ва электротехника 
саноатида коррозияга карши ва изолятсион материал сифатида кулланади. 
Винипластдан ишланган хилма-хил деталлар ва ашёлар, пленка, линолеум, 
лист, 
плита, 
кувур, 
стержен, 
пайванд 
хивичлари 
машинасоз-ликда, 
бинокорликда, кишлок хужалигида ва бошка сохаларда кулланади. Винипласт 
А ва Б маркалари билан тайёрланади. Улар ташкил этувчи компонентларига 
караб бири-биридан фарк килади. Пленкаларнинг калинлиги 0,3 мм дан 1 мм 
гача, листларнинг калинлиги эса 2 мм дан 20 мм гача боради. Пленка винипласт 
листлар 
тайёрлашда, 
электролиз 
ванналарида, 
кимёвий 
аппарат-ларни 
футеровка килишда ишлатилади. Винипласт лист-лардан галваник ванналар, 
вентилятсия системалари, эмирувчи суюклик сакланадиган чонлар ва хоказолар 
тайёрланади, винипласт кувурлардан эса турли транспорт кувурлари монтаж 
килинади.
Пластикат винипластга нисбатан анча юмшок булиб таркибида 50 фоизга 
якин пластификатор (дибутилфлотат, трикрезилфосфат ва бошкалар) булади.
226


Булар материал-нинг пластиклиги ва совукка чидамлилигини оширади, уни 
буюмга айлантиришни энгиллаштиради. Пластифи-каторлар микдори яна 
оширилса, узилиш чогида материалнинг нисбий узайиши ортади ва чузилингга 
пишиклиги пасаяди. Поливинилхлорид смолани жувапаш ва ялтиллатиш 
натижасида турли шаклда эластик пластикат олинади. Пластикат юксак 
диелектрик хосса-ларга, яхши коррозион чидамлиликка эга булганлигидан 
электротехника, кимё саноатида, машинасозликда ва халк хужалигининг бошка 
тармокларида кенг кулланади. Пластикатнинг анчагина кисми кабелларни 
изолятсиялаш-га, электр симлари, изолятсион лента тайёрлашга ва хоказоларга 
сарфланади. 
Пластикатдан кистирма буюмлар 
ва герметиклаштирувчи 
буюмлар, сувга, мойга ва бензинга чидамли кувурлар, пленка, сунъий кун, 
линолеум ва пол плиткалари, юритки кайишлари ва транспортер ленталари, 
мебел саноати учун кунгиралар, шунингдек хар хил халк истеъмол буюмлари 
олинади. Поливинилхлориддан ясаладиган буюмлар штамповка усулида ёки 
пневматик усул билан колиплаш ва ваккум шароитида колиплаш усули билан 
тайёрланади.
П олистирол
Полистирол — пластмасса ишлаб чикариш умумий хажмида полиетилен ва 
поливинилхлориддан сунгучинчи уринни эгаллайди. Уни эритувчи моддаларда
Полистирол юксак диелектрик хоссаларга эга, намлик-ка ва кимёвий 
чидамли материалдир. Шу туфайли хар хил кимёвий ускуна ва приборларни, 
лаборатория идишларини, аккумулятор корпусларини тайёрлашда коррозияга 
карши материал сифатида ишлатилади. Полистирол иссивда уича чидамайди ва 
зарбий пишиклиги хам паст (гоятда мурт) булади. Уй-рузкор техникаси 
ашёларини тайёрлашда ишлатилади. Ишла-таётганда зарбий нагрузкаларга дуч 
келмайдиган радио ва электр аппаратура деталлари, автомобил, холодилник 
(совутмоч) деталлари; 
радиоприёмник телевизор ва юксак 
частотали 
приборларнинг корпуслари; магни-топленка, фотопленка ва кинопленка 
кассеталари, 
галтаклари, 
кабел, 
кошин, 
пленка 
кобиклари 
шулар 
жумласидандир.
Зарбаларга 
чидаш 
берадиган 
полистирол 
автомобил-созлик 
ва 
тракторсозликда, 
радиотехника 
ва электротехника 
саноатида, 
умумий 
машинасозликда ва саноат-нинг бошка тармокларида зарбий кучлар таъсирига 
дуч келадиган деталлар ва буюмларни тайёрлашда ишлатилади. Синдириш 
коеффитсиенти юксак шаффоф материал сифатида полистирол оптик шишалар 
тайёрлашда, гигиена ахамиятидаги буюмлар тайёрлашда ишлатилади. Буюмлар 
юзининг офтобдан саргайиб кетиши, иссикка унча чидаш бермаслик 
полистиролнинг камчиликларидан хисобланади. Полистиролнинг иссикка 
чидамлилигини ошириш учун унга мармар толкони, ёки бошка хил тулдиргач
227


материаллар аралаштирилади. Босим билан куйиш — полистиролни буюмга 
айлантиришнинг асосий услубидир.
Ф торопластлар
Фторопластлар этилен фторли хосилаларининг полимерлари булиб, уларда 
этилендан фаркли у л арок водород урнини фтор ёки фтор билан хлор эгаллаган 
булади. Галогенларнинг углерод билан мустахкам кимёвий богланганлиги 
туфайли фторопластлар барча термопласт-лар ораснда гоятда термокимёвий 
чидамли булиб колди. Киме саноати дастлабки мономерининг таркибига кура 
бир-биридан фарк тсиладиган турт хил фторопласт: фторопласт-1, фторопласт- 
2, фторопласт-3 ва фторопласт-4 ларни ишлаб чикармокда.
Политетрафторетилен (С2Г4)П ва политрифторхлорети-лен (С2ГЗС1)П энг 
куп таркалган.
П олиам идлар
Занжирида — СОНХ — амид группалар тутувчи юксак молекуляр 
бирикмалар полиамидлар дейилади. Аминокислота локтамларини полимерлаш 
ва диаминларни дикарбон кислоталар ёки уларнинг хосилалари билан 
поликонден-сатсиялаш 
полиамид 
синтез 
килишнинг 
саноат услублари 
хисобланади. Капролоктамдан олинадиган капрон, гекса-метилендиамин хамда 
адипин кислотадан синтез кили-нувчи найлон (анид) аминоенант ва 
аминопеларгон кислоталарнинг поликонденсатлари булмиш энант ва пеларгон 
энг куп таркалган полиамид смолалардир. Полиамидлар ишлаб чщ ариш да 
фойдаланиладиган 
хом 
)шс 
материаллар 
асосан 
бензол 
ва 
унинг 
бирикмаларидан )линадиган осон эрийдиган кристалл модцалардир. Поли- 
шидларнинг кимёвий тузилиши ракам белгилар билан курсатилади. Полиамид 
биргина мономерни полимерлаб олинган булса, уни маркалашда "полиамид" 
сузидан кейин мономердаги углерод атомлари сонига мувофик келувчи битта 
ракам куйилади. Масалан, капролоктамни полимерлаб олинган капрон 
(поликапроамид) полиамид 6 дейилади. Полиамид диаминларни дикарбон 
кислоталар эки уларнинг хосилалари билан поликонденсатсия килиш оркали 
олинган булса, маркадаги ракам полиамид синтез килиб олинган дастлабки 
компонентлар 
сонини 
курсатади. 
иунда 
вергулгача 
булган 
ракамлар 
диаминлардаги углерод томлари сонини, вергулдан кейинги ракамлар эса 
икарбон кислоталардаги углерод атомлари сонини урсатади (масалан, 
гексаметилендиамин 
ва 
адипин. 
ислотадан 
олинган 
найлон- 
полигексаметиленадинамид полиамид 6,6 дейилади ва хрказо). Полиамидлар 
асосан синтетик тола ва пластмасса тайёрлашда ишлатилади. Роят пишик, 
каттитс ва крвушок термопластлар булмиш полиамидлар абразив материаллар 
билан эдирилишга яхши каршилик курсатади, шунингдек кимёвий гоятда 
чидамлидир. Улар металлар билан жуфтлашиб ишлаганида ишкаланиш
228


коеффитсиента паст булиб, металлар билан капишиб колмайди. Ковушок 
холатдаги полиамидни осонликча турли буюмлар, тола, пленкага айлантириш 
мумкин. Бунинг учун колибларга куйиш, босим билан куйиш, марказдан кочма 
усул билан куйиш ва пресслаш, филералардан ситиб утказиш, шнек-машина 
усуллари каби маълум усуллардан фойдаланилади. Саноат маши-насозликка 
атаб олти типда полиамид смолалар: капрон, найлон, 54-№, 68-№, АК-7 ва П-6 
смолаларини тайёрлаб чикармокдд. Аммо шуларнинг ичида капрон энг куп 
ишлатилмокда.
Полиамидлар содда пластмассалар холида, шунингдек уларнинг асосий 
хоссаларинй яхшиловчи тулдиргич модда ва ёки пластификатор кушилган 
мураккаб пластмасса сифатида чикарилади.
Тулдирувчи модда сифатида шиша тола полиамидлар-нинг физик-механик 
хоссаларига энг самарали таъсир курсатади. Соф полиамидлар зарбий 
таъсирларга учрай-диган деталларни тайёрлашда, шиша толали полиамидлар 
эса эйилишга ва иссикка чидамли деталларни тайёрлашда ишлатилади. 
Автомобил ва тракторларнинг комплектлов-чи деталлари, иссикка чидамлилиги 
оширилган радиотехника ва электротехника деталлари шулар жумласидан 
Хисобланади. Полиамид тола трикотаж, сунъий муйна, гилам, чутка, сим 
изолятсияси, автомобил шиналари, арконлар, транспорт ленталари ишлаб 
чикаришда кулланади. Полиамид толалар механик пишиклиги, нисбий узайиши 
ва эластиклиги жихатларидан бошка хил кимёвий ва табиий тола турларидан 
устун келса-да, лекин нам холила уларнинг пишиклиги бирмунча пасаяди. 
Энант ва пеларгон толалари юксак механик хоссаларга эга.

Download 6,14 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   75   76   77   78   79   80   81   82   ...   89




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish