|
Bilaman
Bilib oldim
Bilib olmoqchiman
Izomeriyasi,
nomenklaturasi
Kimyoviy xossalari, sifat
reakciyalari
Qo’llanilish usullari
Olinishi, fizik
xossalari
Gibridlanishi
Boshqa vakillari
437
“Klaster” metodini mavzuga qo’llash
FSMU texnologiyasini mavzuga qo’llash
F -
Fikr
To’yinmagan
uglevodorodlar
3
ga
bo’linadi.alkenlar, alkinlar, alkadienlar
S -
Sabab
Qo’sh bog’ hamda uchlik bog’ning
holatiga qarab
M -
Misol
Masalan: propen, buten, penten
U -
Umumlashtirish
Demak alken, alkin hamda alkadienlar
ham to’yinmagan uglevodorodlar
Yuqorida ko’rinib turganidek bu interfaol metodlari dars boshida oqirida
o’rtasida qo’llash mumkin, ammo samaradorligi har xil bo’ladi.
QISHLOQ XO`JALIGINI RIVOJLANTIRISHDA KIMYO FANINING
ROLI
a
Mamatqulova O’.,
a
Jamolova X.,
b
Isаqov X.,
b
Asqarov I.R.
a
Andijon qishloq xojaligi va agrotexnologiyalar instituti
b
Andijon Davlvat universiteti
Kimyo fani boshqa fanlar qatori inson faoliyatining mahsuli sifatida vujudga
kelib, tabiiy ehtiyojlarni qondirish, zaruriy mahsulotlarni ishlab chiqarish orqali
tibbiyotda, sanoat sohasida, dori ishlab chiqarishda, shuningdek, qishloq ho`jaligi
sohasiga ham salmoqli hissasini qo`shib kelmoqda.
Xalq ho`jaligida ishlatilayotgan polietilen quvurlar,plyonkalar,ekinlarni
hosildorligini oshirishda qo`llaniladigan o`gitlar,o`simliklarni kasallik va hamda
har hil zararkunandalardan saqlaydigan preparatlarni olinishida muhim ro`l
oynaydi [1] .
438
Qiishloq xo`jaligini rivojlanishida turli xil moddalarni qo`llash; kimyo,
biokimyo, mikrobiologiya va agrokimyo fani yutuklaridan foydalangan holda kam
mehnat va mablag` sarflab mahsulot hajmini ko`paytirish va sifatini yaxshilash
kompleks tadbirlardan biridir.
Qishloq xo`jaligiga azotli, fosforli va kaliyli mineral o`g`itlar, murakkab
o`g`itlar, suyuq o`g`itlar, ayniqsa, mikroo`g`itlarni olish kimyo faninig dolzarb
vazifalaridan biri. Qishloq xo`jaligi ekinlarini ekishda intensiv texnologiyalar
hamda hosildorlikni programmalashtirishda o`g`itlashni ham izchil o`rganish lozim
[2].
Mamlakatimiz yirik kimyo sanoatiga ega bo`lib, yetakchi kimyo sanoati
korxonalaridan – Olmaliq “Ammofos” ICHB, Chirchiq elektrokimyo ICHB,
Navoiy “Azot” ICHB va boshqalar jadal suratda ishlab turibdi.
O`g`itlardan oqilona foydalanishda, erlar kartogrammasini hisobga olinishi
tuproqni kimyoviy melioratsiyalash (ohaklash, gipslash), o`simliklarni begona
o`tlardan, zararkunandalar va kasalliklardan muhofaza qilish; defoliatsiya va
desikatsiya; o`simliklarning o`sishi, rivojlanishi va hosil berishini boshqarish;
chorvachilikda ozuqa va dorivor vositalar ishlatish, qishloq xo`jaligi mahsulotlarini
konservalash, melioratsiya, qishloq xo`jaligi qurilishi va boshqalarda sintetik
materiallardan foydalanishni o`z ichiga oladi.
Qishloq xo`jaligi ekinlarini begona o`tlardan, zararkunanda va kasalliklardan
himoyalovchi kuchli vosita pestitsidlar qo`llaniladi. Ularning qo`llanishida
o`simliklarni himoya qilishning kimyoviy va aralash (integral) usuli ishlab chiqqan
holda pestitsidlardan optimal meʼyorda va kerakli muddatda foydalanish qishloq
xo`jaligi ekinlarini intensiv texnologiya asosida yetishtirishdan iboratdir.
Chorvachilikda turli mineral ozuqalar — fosforitlar, karbamid, premikslar,
vitaminlar qo`shilgan yemlardan foydalanib, bu qo`shilmalar bilan hayvonlarning
to`liq o`sishi, oziqlanishi va mahsuldorligini oshiradi. Chorvachilikda ozuqa va
dorivor vositalar sifatida hayvonlarga zarur mineral moddalar: makroelementlar va
mikro-elementlar;
mineral
qo`shimcha
sifatida
osh
tuzi,
bo`r,
ohak,
ftorsizlantirilgan fosfat, suyak uni va boshqalar beriladi[1].
Chorvachilikda hayvonlar ratsioniga temir, kobalt, mis, yod, marganets
birikmalari qo`shiladi. Hazm bo`ladigan protein yetishmaganda chorva mollari
ratsioni korbamid (mochevina) bilan to`ldiriladi. Veterinariya amaliyotida
kimyoviy sintez asosida olingan dori vositalari qo`llaniladi.
Kimyo faninig fazifasi sifatida bakterial o`g`itlar (azotobakterin, nitragin,
entobakterin va boshqalar) ishlab chiqarish va ekinlarni almashinlab ekish o`zining
iqtisodiy samarasini beradi.
439
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Ho`jaev Sh.Т., Holmurodov E.А. Entomologiya, qishloq ho`jalik
ekinlarini himoya qilish va agrotoksikologiya asoslari. -Т., 2010.
2.O`zbekiston Respublikasi qishloq ho`jaligida ishlatish uchun ruhsat etilgan
pestidsidlar va agrohimikatlar ro`yxati. T.: Puta-Print
Do'stlaringiz bilan baham: |
