Universiteti arxitektura fakulteti

Tiri shaqa diywallar, qırqılǵаn tosıqlаr, bosketlаr hám terek jánede 
toǵaylıqlardıń bilinbey
 
qırqılıwı 
baǵdıń ushаstkаlаrın tıǵız ramkaǵa salıw, jazǵı 
teatr hám estradalardıń jasıl arenalardıń
shólkemlestiriwi, qandayda bir predmet ya 
kóriniske anıq perspektiva ornatiw, ushastkalardıń shegaraların belgilew, bólek 
inshaatlardı maskirovkalaw, monument fundamentin bezew hám t.b ushın isletiledi. 
Shettegi
tiri shaqa diywalların jaratıw ushın jaqsı qırqılatuǵın tereklerden 
(qaraqaraǵay, túyeterek, shırsha, jóke terek, qayraǵash, grab, qara qayın, dala 

---

99 
zarangi,) hám toǵaylıqlardan(biryuchina, dólana, ırǵı, ırǵay, siren túrleri h.t.b) ibarat 
tıǵız hám qatań belgili
tártipte egilgen bir, eki hám úsh qatarlı eginler isletiledi.
Oratılatuǵın ósimliklerdi vertikаl túrde kóklemzarlаstırıw sayalı hám sаmallı 
ekrаnlаrdı dúziwde, imaratlardıń fasadın yaǵnıy aldıńǵı tárepin hám diywallardıń 
qısqa qaptal tárepin bezewde, balkonlar, pergollar, shiyponchаlаr, tennis kortlardı 
hám t.b kóklemzarlastırıwda isletiledi. Oratılatuǵın
ósimliklerdiń ayırım túrleri 
(haqıyqıy besjapıraqlı úshqırlı qızlıq amur júzimi, iri aktinidiya, xıtay páshekgúli, 
drevogubets, mánjúr karkazanı h.b) biyikligi boyınsha 15-20 m ge deyin jetip baradı. 
Dekorаtiv shámenzar–
shım menen qaplanǵan jasalma qaplama bolıp, 
tiykarınan kóp jıllıq dánli
ósimliklerge tán bolǵan belgili bir túrdegi ósimliklerdi egiw 
hám ósiriw jolı menen tiklenedi. Ol hár qanday wazıypalar ushın arnalǵan 
kóklemzarlastırılıp atırǵan aymaqlardin’ ulken bo’legin iyeleydi ha’m parterli, 
ápiwayı baǵ-parkli hám otlaqlarǵa bólinedi. Parterli zonalar (bir túrli reńdegi tómen 
ósetuǵın shóplerden ibarat) social imaratlar, háykeller, dekorativ suw háwizleri, 
sarqıramalar, háykeller toparı janında jaylastırıladı.
Ápiwayı shámenzarlarǵa
qaraǵanda uzaq ómirlik, mexanikalıq jaraqatlarǵa 
shıdamlılıq, sayaǵa shıdamlı sıyaqlı talaplar qoyıladı. Bunda bir neshe dánli
kóp jıllıq 
shóplerden dúzilgen túrli tiptegi otawlardıń aralaspasi isletiledi. Shámenzar
gazonlar 
ádette, iri parklerde tábiyiy shóplerdi jaqsılaw jolı menen tiklenedi.
Gúl menen bezew
– maydanlar, bulvarlar, dem alıw orınları, baǵlar hám 
parklerdi bezew ushın shámenzarlar menen bir qatarda tiykarǵı qurallardan biri bolıp 
tabıladı. Sociallıq imaratlar, háykeller, sport inshaatları, kóshe hám maydanlarda 
ádette gúlzar bezewdiń belgili usılları – parterlar, klumbalar, rabatoklar, túbekler, 
vertikal kompoziciyalar qollanıladı. Olar kóbinese jazǵı gúller, gilem-japıraqlı hám 
japıraqgúl sortlardan qáliplestiriledi. Baǵlar hám parklerde jasaw aymaqlarınıń 
kóklemzarlastırıwda landshaft tipindegi gúlzarlar úlken áhmiyetke iye bolmaqta: 
massivler, toparlar, miksborderlar, gúllep atırǵan kishi shópli hám kóp jıllıq 
ósimliklerdiń jeke eginleri. 100-1000 mg hám onnan da úlkenirek ólshemdegi gúlzar 
massivlar formasındaǵı iri masshtablı kompoziciyalar ádette parkler, toǵaydaǵı 
dalańlıqlar hám toǵay shetindegi
terekliklerde tiykarınan ashıq reńdegi bir túrdegi 

---

100 
reńli kóp jıllıq ósimliklerden qáliplestiriledi. 3-5 ten 40-50 m
2 
qa deyingi ólshemdegi 
erkin gózzal sırtqı kórinistegi eginler toparı – parkler hám sonday-aq jasaw 
aymaqlarındaǵı eń keń tarqalǵan gúlzarlar túri bolıp esaplanadı.