Universiteti a. A. Pulatov voleybol nazariyasi va

8.4.4. Chidamkorlikni tarbiyalash 
Faoliyat turlarining xususiyatiga qarab charchoqning bir necha turlari 
mavjuddir. Bular aqliy, sensor (his-tuyg‘u organlariga tushadigan nagruzka bilan 
bog‘liq), emotsional va jismoniy charchoqdan iborat. Sport sohasi uchun mushak 
faoliyati tufayli hosil bo‘lgan jismoniy charchoq ko‘proq ahamiyatga ega. 

---

177 
Odam o‘z faoliyatida belgilangan yuklama shiddatini qachongacha saqlay 
olishini ko‘rsatadigan vaqt chidamlilikning asosiy o‘lchovidir. Chidamlilik 
bevosita va bilvosita usullar bilan o‘lchanadi. Bevosita o‘lchash usulida 
tekshirilayotganlarga biror bir topshiriqni bajarish (masalan, berilgan tezlikda 
yugurish) tavsiya etiladi va ish qancha vaqtgacha berilgan muddatda bajarilishi 
(tezlik pasaya boshlagunga qadar) aniqlanadi. 
Kishining harakat faoliyati xilma-xildir; charchoqning xarakteri va 
mexanizmlari ham turli hollarda turlicha bo‘ladi. Sportda umumiy charchoq 
ko‘proq uchrab turadi. 
Shakl jihatdan bir xil bo‘lgan mashqlarni turli shiddatda bajarish mumkin, 
shunga muvofiq bu mashqlarni bajarishga sarflanadigan vaqt chegarasi bir necha 
sekunddan bir necha soatgacha bo‘ladi. Bu hollarda charchash mexanizmlari ham 
turlicha bo‘ladi. Shuning uchun jismoniy mashqlar shiddatiga ko‘ra ham 
turkumlanadi.