Умурзоқов Ў. П., Тошбоев А. Ж., Тошбоев А. А. Фермер хўжалиги

7.4. Ўсимликларни ҳимоя қилишда сервис хизматини ташкил этиш.

Республикада агрокимёвий хизмат кўрсатиш такомиллашиб бормоқда. Бу эса қишлоқ хўжалик экинлардан мўл ҳосил олиш, уни тўла сақлаш ва эрта етилтиришда муҳим рол ўйнамоқда. Қишлоқ хўжалиги экинлари ва ҳосилни экологик усулда ҳимоя қилиш, зараркунандаларига қарши кимёвий курашиш ҳам давом эттирилмоқда.Чунки, экинлар ва уларнинг ҳосилини зараркунанда ва касалликлар ҳамда бегона ўтлар шкастлаб беҳуда ҳар йили етиштириладиган ҳосилнинг 1 млн.тоннаси зараркунандалар ва касалликлар эвазига нобуд бўлади. Ҳашаротларга қарши ўз вақтида, таъсирчан чора–тадбирлар кўрилмаса, фермернинг йил давомида қилган меҳнатларининг беҳуда сарфланиши мумкин.
Фермерлар кўсак қурти келтирадиган офатни яхши биладилар. Ҳар йили, кўсак қурти 50-60% ҳосилни нобуд қилиши мумкин.
Кемирувчи зараркунандалар илдиз қурти ва кўсак қуртлари ҳосилни зарарлаётганлигини бевосита кузатиш мумкин. Шира ва ўргимчаккана келтирилган зарарни ҳосилни йиғиштириб олингандан кейин маълум бўлади. Бу зараркунандалардан заифлашган кўчат кам ҳосил тўплайди ва тўлиқ пишиб етилмайди.
Зараркунандаларга қарши курашни ва профилактика ишларини тўгри ташкил этиш зарур. Зараркунанда ва касалликларга қарши курашни тўғри ташкил қилиш учун зараркунандаларнинг пайдо бўлиш пайтини, тарқалган кўламини ва зарар келтириш даврини аниқ билиш лозим. Шунинг учун қишлоқ хўжалик экинларига зарар етказаётган асосий зараркунандаларнинг турлари, ҳаёти, тарқалиши, ҳосилга етказаётган зарарини ўрганамиз.
ИЛДИЗ ҚУРТИ – 160 турдан кўпроқ ўсимликларни жумладан: маккажўхори, ғўза, илдиз мевали ва кузги ғалла экинларини кучли зарарлайди. Илдиз қурти республикада кенг тарқалган. Илдиз қурти капалаги қаноатлари ёзилганда, 4 см гача етади. Олдинги қаноатлари қўнғир ёки сарғиш рангда товланиб туради. Олдинги қаноти қорамтир юраксимон доғи бор, кейинги қанотлари оқ. Тухими гумбазсимон, оқкқиш, сирти қовурғачали, ривожланган сари қорая боради. Қуртнинг узунлиги 5 см гача етади. Экилган чигитни ёки энди униб чиқаётган ғўза илдизини шикастлаб, ниҳолларни сиёраклаштириб юборади. Илдиз қуртини аниқлаш учун: эрталаб далаларни кўздан кечирилса, янги йиқилган ёки сўлиган кўчатларнинг тагини 5-10 см қазилса, рангсиз ёки ер ости рангига ўхшаган кичкина, бир- икки ёшли ёки кулранг уч-беш ёшли қуртларни кўриш мумкин. Илдиз қуртининг бошқа қуртлардан фарқи шуки, уни қулга олиш билан дарров кулча бўлиб ўралиб олади. Илдиз қурти бир йилда уч марта авлод беради. Пахтачиликда, асосан, биринчи авлод ўта зарарли ҳисобланади. Капалаклар март ойининг охири, апрель ойининг бошида учиша бошлайди. Ҳар бир капалак ўртача 500-600 тадан тухум қўяди