Umurtqalilar zoologiyasi

28-rasm.  Zog'ora  baliq  ichki  organlarining  umumiy 
joylashish  sxemasi:
1-venoz  q o ‘ltig‘i,  2-yurak  b o ‘lm asi,  3-yurak  q orin ch asi,  4-qorin  aortasi,  5-aorta 
s o ‘g ‘o n i,  6-olib  k elu vch i  jabra  arteriyalari,  7-kyuverov  q u yilish i,  8-jabra,  9-oshqo- 
z o n ,  10-o‘n  ikki  barm oqli  ich ak,  11-ingichka  ichak,  12-to‘g ‘ri  ich ak,  13-anal  tesh i­
gi,  14-jigar,  15-o‘t  pufagi,  16-o‘t  y o ‘li,  17-oshqozon  osti  b ezi,  18-taloq,  19-suzgich 
pufagi,  20-buyrak,  21-siydik  y o ‘li,  22-siydik-tanosil  o ‘sig ‘i,  23-jinsiy  b ez,  24-jinsiy 
teshik.
Ovqat  hazm  qilish  sistemasi. 
Zog'ora  baliqning  og‘iz 
bo'shlig'idan keyin barcha baliqlardagidek halqum boshlana­
di.  Og'iz  va  halqum  bo'shliqlari  orasida  aniq  chegara  yo'q. 
Boshqa  baliqlarga  o'xshash  zog'ora  baliqda  ham  haqiqiy til 
yo'q.  Til  singari  uchi  og'iz  bo'shlig'iga  chiqib  turadigan  til 
osti yoyining kopulasi faqat shilimshiq parda bilan qoplangan 
bo'lib,  u  mustaqil  bo'lmagani  tufayli  harakat  qila  olmaydi. 
Har tomonida beshtadan jabra yorig'i bo'lgan  halqum qisqa 
qizilo'ngachga,  qizilo'ngach  esa 
oshqozonga 
ochiladi.  Osh- 
qozondan kam differensiallashgan  haqiqiy ichak boshlanadi, 
bu  ichakning  oldingi  boiimini 
o ‘n  ikki  barmoqli  ichak, 
so'ngra 
ingichka  ichak 
va 
anal  teshigi 
bilan  tugaydigan 
to'g'ri ichak 
tashkil etadi (ba’zi baliqlar oshqozonining atrof­
ida har xil sondagi ko'r pilorik o'simtalar bor, zog'ora baliqda 
bo'lmaydi). 
Jigari 
yurakning orqasi,  oshqozonning ostida va
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

yon tomonlarida joylashgan bo‘lib, uning pallalari orasida o‘t 
suyuqligi  bilan  to'la 
o‘t  pufagi 
boiadi.  0 ‘t  pufagidan  o‘n 
ikki  barmoqli  ichakka  ochiladigan  o‘t  yoii  chiqadi.  Oshqo­
zon osti bezi ichak tutqichi bo'ylab tarqalgan. Ichak bogichiga 
esa  uzunchoq to‘q qizil  rangli 
taloq 
o'rnashgan.
Tana bo'shlig'ining yuqori qismida, ya’ni ichakning ustida 
gidrostatik  organ  — 
suzgich  pufak 
joylashgan.
Nafas  olish  organi. 
Suyakli  baliqlarning  nafas  olish  or­
ganlari tog'ayli baliqlamiki singari ektodermali jabra hisobla­
nadi  (29-rasm).  Zog'ora baliqda,  shuningdek,  barcha  suyakli 
baliqlarda oidingi to'rtta jabra yoylariga o'rnashgan to'rt juft 
butun jabra boiadi. Bundan tashqari, jabra qopqog'ining ichki 
tomonida til osti yoki soxta jabra deb ataladigan murtak hol- 
idagi  jabraning  ham  yarim  bo'lagi  boiadi.  Bir  butun jabra 
ikki  qator boiib jabra yoylariga joylashgan jabra  yaproqlari- 
dan tashkil topgan. Akulalarda bo'ladigan jabralararo to'siqlar 
suyakli baliqlarda reduksiyalangan,  shuning uchun jabra yap­
roqlari  faqat jabra  yoylariga  birikadi.  Natijada  bir jabraning 
ikkita yarim jabra yaproqlarining asosi bir-biriga qo'shilib ketadi. 
Ularning  uchlari  esa  tashqi  tomondan jabra  qopqog'i  bilan 
cheklangan jabra  bo'shlig'ining  ichida  osilib  turadi.  Jabra 
yoylarining  ichki  tomonida  bir  qancha  mayda  tishsimon  — 
jabra qilcha (lichinka)lari deb ataladigan va qo'shni jabra yoyi 
tomon yo'nalgan o'simtalari boiadi. Jabra qilchalari maxsus 
suzish apparatiga aylanib,  suv bilan birga kirgan ovqat mod- 
dalarini  halqumdan jabra  bo'shlig'i  orqali  tashqariga  chiqib 
ketishiga  to'sqinlik qiladi.  Bu  apparat plankton  organizmlar 
bilan  oziqlanuvchi  (seldsimon)larda kuchli  taraqqiy  etgan.
Yo'g'on qon tomirlari (qon olib keluvchi va qon olib ketuv­
chi  jabra  arteriyalari)  jabra  yoylari  bo'ylab jabra  yaproqlari 
asosida joylashgan.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---