Umurtqalilar zoologiyasi

29-rasm.  Zog‘ora  baliqning  nafas  olish  sistemasi:
1-jabra  yoy i,  2-jabra  q ilch alari  (tich in k asi),  3-jabra  yaprog‘i,  4 - 5 - q o n   olib  ke­
luvchi  va  q on   olib  ketuvchi  jabra  arteriyalari.
Qon  aylanish  sistemasi. 
Zog‘ora  baliqning  yuragi  tana 
bo‘shlig‘ining  oldingi  qismida  qorin  tomonida  joylashgan. 
Uning  faqat  uchta  boiimi: 
venoz  sinusi 
(qoitigi), 
yurak 
bo‘lmasi 
va  uning  ostida joylashgan  muskulli 
yurak  qorin­
chasi 
bor (30-rasm). Shunday qilib, zog‘ora baliq va umuman 
suyakli  baliqlar  yuragida 
arterial  konus 
boimasligi  bilan 
tog'ayli  baliqlar yu-ragidan  farq qiladi.
Yurak  qorinchasidan  yo‘g‘on  qon  tomiri  -  qorin  aortasi 
chiqib,  boshlanish joyida 
aorta  so‘g‘oni 
deb  ataladigan  ken- 
gayish  hosil  qiladi.  Aorta  so'g'oni  klapanlari  va  ko'ndalang 
yoili  muskullari boimasligi bilan yurak boiimlaridan,  xusu­
san arterial konusdan farq qiladi, shuning uchun ham u yurak 
singari  mustaqil  urib  (ishlab)  turmaydi.  Til  osti jabrasining 
yarim boiagi toiiq taraqqiy etmaganligi natijasida uning qon 
olib keluvchi jabra  arteriyasi yo‘qolganligi sababli faqat to'rt 
juft  qon  olib  keluvchi 
jabra  arteriyasiga 
ega  (30-rasm).
Qon aylanish sistemasining navbatdagi periferik qismlarini 
oddiy  preparovkalarda  ko'zdan  kechirib  bo'lmaydi,  buning 
uchun maxsus in’eksiya qilingan preparat talab qilinadi. Shun­
day qilib, qon olib keluvchi jabra arteriyalari, jabra yaproqla-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

rida  kapillyarlar sistemasiga  boiinib  ketadi.  Bu  kapillyarlar- 
ning juda yupqa devorlari orqali qon bilan jabrani yuvib o'tuvchi 
suv orasida gazlar almashinuvi ro'y beradi. So‘ngra kislorodga 
boy arterial  qon,  kapillyarlar orqali  qon  olib  ketuvchi 
jabra 
arteriyalariga 
yig'ilib,  natijada  toza  qon  orqa  (dorzal)  to­
monda  joylashgan  bir juft 
aorta  ildiziga 
quyiladi.  Aorta  il­
dizlari boshning  orqasida  umurtqa  pog'onasining  tagida  bir- 
biri bilan qo'shilib,  butun organlarga qon olib boruvchi qon 
tomirlar  chiqadigan 
orqa  aortani 
hosil  qiladi.
Dum boiimidagi venoz qon toq dum venasi orqali keladi 
va  ikkiga  boiinib  buyraklarga  boradi.  Suyakli  baliqlarning 
ko'pchiligida  tog'ayli  baliqlarga  qarshi  oiaroq  faqat  chap 
buyrakda,  chap  keyingi  kardinal  vena  mayda  kapillyarlarga 
boiinib 
qopqa 
sistemasini  hosil  qiladi.  Keyingi 
o‘ng  kardi­
nal  vena 
esa 
kyuverov  quyilishigacha 
uzluksiz  boradi. 
Buyraklardan  keluvchi keyingi kardinal venalar yurak atrofi­
da  bosh  qismdan venoz  qon  olib  kelu- 
? 
? 
vchi 
oldingi  kardinal  venalar 
bilan
У— »  qo'shiladi.  Keyingi  va  oldingi  kardinal 
venalarning  qo'shilishi  natijasida  yura- 
— 4  kning venoz qo'ltig'iga quyiladigan juft 
.. 
kyuverov  quyilishi 
hosil  boiadi.
le -tftSsr--- S— i
 
f   Y