Umurtqalilar zoologiyasi

Ko‘krak-bel umurtqalari. 
Kaltakesaklarda ko'krak- bel 
umurtqalari soni 22 ta. Ko'krak- bel qismi bir- biridan aniq 
ajralmaganligidan u umumiy bir bo'lim hisoblanadi. Ko'krak- 
bel bo'limidagi umurtqalarning hammasida qovurg'alar bo'lib, 
ular sekin-asta kichrayib boradi. Har qaysi qovurg'a ustki — 
suyak va pastki — tog'ay bo'limidan tashkil topgan. Ko'krak- 
belning oldingi beshta umurtqasidagi (chin ko'krak umurtqalar- 
ida) qovurg'alar uzun bo'lib to'shga qo'shiladi va ko'krak 
qafasini hosil qiladi (ilonlarda to'liq ko'krak qafasi va to'sh 
suyagi bo'lmaydi). 
Dumg'aza umurtqalari. 
D um g 'a za qis m i ikkita 
umurtqadan iborat. Bu umurtqalarning ko'ndalang o'simtalari 
serbar bo'lib, chanoq suyagi shu o'simtalarga birikadi. 
Dum umurtqalari. 
D um qism i b ir nec ha o 'n ta 
um urtqalardan iborat. U larning olding ila r i dum g'aza 
umurtqalariga o'xshash, biroq tanalari uzun, ko'ndalang 
o'simtalari ingichkaroq, ostist o'simtalari esa uzunroq bo'ladi. 
Orqadagi dum umurtqalari sekin- asta kichrayadi, ostist 
o'simtalari yo'qoladi va kalta-kalta suyakchalarga aylanadi. 
Bosh skeleti. 
Suvda ham quruqlikda yashovchilarga qarshi 
o'laroq sudralib yuruvchilaming bosh skeleti suyaklardan (faqat 
hidlov va qisman eshituv bo'limidagina tog'ay saqlanib qol- 
gan) iborat bo'lib, suyaklarning soni juda ko'pdir. Bosh ske- 
le tin ing miya qutisi 
(neurokranium)
va 
yuz-visseral 
bo'limlari embrional rivojlanishda mustaqil taraqqiy etsa-da, 
voyaga yetgan hayvonlarda ular birikib ketadi. Bosh skeletning 
tarkibiga birlamchi almashinuvchi va ko'p sondagi 
ikkilam- 
chi — qoplovchi 
suyaklar kiradi. 
Miya qutisi
(neurokranium). Ensa bo'limida to'rtta: ikki- 
ta 
yon ensa, 
bitta